Kennisprogramma morfologie
De natuurlijke dynamiek van de Waddenzee wordt voor een groot gedeelte gedreven door de stroming van wind en getij, wat leidt tot een constante beweging van zand en slib. Deze dynamiek is essentieel voor de natuur en raakt ook aan veel menselijk handelen in het gebied. Als mens beïnvloeden we daarnaast de ontwikkeling van het systeem zelf. Om tot een duurzaam beheer en gebruik van dit unieke gebied te komen, is een goed begrip nodig van de werking van het natuurlijke systeem en de complexe interactie tussen alle factoren. Een aantal jaren geleden zijn Rijkswaterstaat en Deltares een onderzoeksprogramma gestart om hieraan een bijdrage te leveren.
Het Kennisprogramma Morfologie Waddenzee heeft als doel om een goede kennis- en informatiebasis voor diverse vraagstukken rondom de morfologie van zand en slib in de Waddenzee op te zetten en beschikbaar te maken. We streven ernaar om de laatste kennis bij elkaar te brengen en beschikbaar te maken en daarnaast werken we aan het ontwikkelen van kennis op verschillende onderwerpen. Het werk komt vooral voort uit de beheersvraagstukken van Rijkswaterstaat, maar de opgedane kennis is ook relevant voor de andere beheerders en gebruikers van de Waddenzee.
Een overzicht van de opgeleverde rapporten vind je op het Rijkswaterstaat Publicatie Platform en de public wiki website van Deltares.
Binnen het programma behandelen we vier onderzoekslijnen: areaalkennis op orde, duurzamer baggeren, natuuropgave en lange termijn investeringen. Meer informatie over de focus van het onderzoek, de accenten voor de toekomst en samenwerkingen binnen en buiten Rijkswaterstaat is te vinden in de actualisatie van het meerjarig programma van het kennisprogramma en staat ook kort hieronder beschreven.
Onderzoekslijn: Areaalkennis op orde
We zorgen voor voldoende kennis over de werking van de Waddenzee. Binnen de lijn ‘areaalkennis op orde’ wordt er gewerkt aan het samenbrengen, ontwikkelen en ontsluiten van de kennis over onze Waddenzee. Deze zijn uitgesplitst naar onze verschillende beheertaken: vaargeulonderhoud & natuurbeheer. In de ‘beheerbibliotheek’ zijn verschillende kombergingsrapportages met een overzicht van de relevante kennis en informatie per gebied te vinden die we blijven actualiseren en verdiepen. Daarnaast is er informatie voor beheerders, gebruikers en onderzoekers rondom de Waddenzee beschikbaar in de Digitale Systeemrapportage. Hierin staan verschillende gemonitorde indicatoren die de toestand en trends van het natuurlijke abiotische Waddensysteem beschrijven die invloed hebben op het functioneren van het Waddengebied. Ook doen we morfologische studies naar de historische en toekomstige ontwikkeling van deelgebieden in de Waddenzee.
De kombergingsrapporten in de beheerbibliotheek:
Kombergingsrapportage Eierlandse Gat
Kombergingsrapportage Lauwers en Groninger Wad
Kombergingsrapportage Friesche Zeegat, Pinkegat en Zoutkamperlaag.
Kombergingsrapportage Marsdiep en Vlie
Onderzoekslijn “Duurzamer baggeren”
Baggeren in de Waddenzee is nodig om de bereikbaarheid van de eilanden en havens te garanderen, zodat scheepvaart en transport mogelijk blijft tussen verschillende locaties. Net als andere bodem beroerende activiteiten heeft baggeren een effect om het omliggende systeem. Binnen deze onderzoekslijn worden de locaties waar veel gebaggerd wordt geanalyseerd om te kijken of er verbeteringen mogelijk zijn. Daarnaast wordt er gewerkt aan het beter in kaart brengen van de ecologische effecten en aan strategieën gewerkt waarmee de hoeveelheid baggerwerk en de invloed daarvan op het ecosysteem kan worden gereduceerd. Ook zorgen we voor een eenduidig beeld van de baggercijfers, door rapportage- en uitvoeringstechnieken te uniformeren. Verschillende baggertechnieken hebben invloed op de mate van vertroebeling en bodemberoering waar we meer inzicht in willen krijgen. Een beter en duurzamer vaargeulbeheer creëren is daarbij een continu lopend proces waar we verbeteringen in blijven doen.
Optimalisaties van knelpunten kunnen plaatsvinden n.a.v. morfologische samen met andere afwegingen zoals nautische en ecologische factoren. Door de monitoring en analyse van deze knelpunten is het mogelijk om in te grijpen waar nodig. Dit kan door verschillende middelen zoals, het wisselen van de vaargeul bij eb/vloedschaarsystemen en het kortsluiten van geulmeanders.
Voorbeelden van adviezen rond knelpunten in de vaarweg:
Knelpuntanalyse Glinder en Groote Siege
Onderzoekslijn “Natuuropgaven”
Binnen de Waddenzee hebben we te maken met verschillende regels en wetten die helpen om de natuur gezond te houden, zoals Natura2000, de Kaderrichtlijn Water (KRW) en het Programma Aanpak Grote Wateren (PAGW). Kennisprogramma Beheer en Onderhoud Waddenzee richt zich op het verzamelen van kennis over belangrijke onderwerpen, zoals hoe menselijke activiteiten het ecosysteem beïnvloeden. We onderzoeken hierbij zaken als de verdeling van zout, vertroebeling, aantasting van leefgebieden en de balans van voedingstoffen in de Waddenzee. Het kennisprogramma helpt daarbij om meer inzicht te krijgen in het herstel van het Wadden ecosysteem, bijvoorbeeld door onderzoeken naar zeegras, de effecten van verschillende spuiregimes uit het IJsselmeer op de Waddenzee ecologie en het afgraven en aangroeien van kwelders.
Voorbeelden van adviezen rondom natuuropgaven:
Herstelpotentieel Kwelders Waddenzee
Onderzoekslijn “Lange termijn investeringen in kennis”
We willen ook blijven werken aan de ontwikkeling van kennis, modellen en tools op de langere termijn. Dit onderzoek richt zich op belangrijke vragen over het verbeteren van onze basiskennis van het Waddensysteem, het verfijnen van modellen die de vorming van het landschap in de Waddenzee in kaart brengen, en het bevorderen van samenwerking in wetenschappelijk onderzoek. Dit kan onder andere door de begeleiding van studenten en kennisuitwisseling te stimuleren met andere onderzoeken (bijv. MUSA, WADSED).
Voorbeelden van adviezen en bijdragen rondom lange termijn investeringen in kennis:
Samenwerking
De samenwerking met Deltares en andere partijen is essentieel voor borging van kennis en toekomstige toepassing en verbreding naar andere getijdewateren en kennisprogramma’s zoals Onderzoeksprogramma Beheer en Onderhoud Kust, kennisprogramma morfologie Schelde en kennisontwikkeling Waddenacademie. Door middel van deze kennissamenwerking zijn we in staat om onze kennis over het Waddengebied te vergroten en te delen met alle partijen betrokken bij het Waddenzeegebied om zo het gebied zo optimaal mogelijk te kunnen beheren nu en in de toekomst.