Rottumerplaat
Rottumerplaat is een onbewoond eiland tussen de zandplaat Simonzand en het eiland Rottumeroog. Het eiland is zo’n 600 tot 700 hectare groot: drie keer zo groot als Rottumeroog. Rottumerplaat is rond1830 ontstaan als zandplaat en groeide na de Tweede Wereldoorlog uit tot een eiland. Rond 1900 werd de plek ook wel Noordwestplaat genoemd. Op deze pagina kom je meer te weten over de natuur, geschiedenis, cultuur, het beheer en de toegankelijkheid van Rottumerplaat.
Direct naar:
Natuur
Belang
Rottumerplaat is een belangrijk gebied voor vogels. Op dit eiland broeden, rusten , ruien en foerageren jaarlijks duizenden vogels. Daarnaast komen er ook gewone en grijze zeehonden voor. Zij rusten en baren hun pups op zandbanken ten zuiden en ten oosten van Rottumerplaat.
Vogels
In het broedseizoen verblijven er duizenden vogels op Rottumerplaat. Een aantal vogelsoorten staan op de Rode Lijst van bedreigde en kwetsbare vogelsoorten in Nederland. Zoals de bontbekplevier, strandplevier en de dwergstern.
Daarnaast broedden onder andere de volgende vogelsoorten (regelmatig) op Rottumerplaat:
• kleine mantelmeeuw
• zilvermeeuw
• eidereend
• bergeend
• scholeksters
• lepelaars
• dwergstern
• visdief
Hoogwatervluchtplaats
Rottumerplaat is een belangrijke hoogwatervluchtplaats voor vogels. De vogels kunnen dan rusten en met laagwater weer het wad opgaan om hun eten te zoeken (zoals bodemdieren). Op verschillende momenten in het jaar word geteld hoeveel vogels op het eiland tijdens hoogwater aanwezig zijn.
Een veelheid aan vogels maakt gebruik van de rust en ruimte die Rottumerplaat biedt als onbewoond eiland. Denk aan:
bonte strandlopers
zilverplevieren
eiders
wulpen
kanoeten
zilvermeeuwen
scholeksters
rosse grutto’s
Soms is het aandeel van vogels op het eiland enorm. Dan verblijft een bijzonder deel van de gehele West-Europese populatie op een bepaald moment op Rottumerplaat. Bij de kanoet schommelt dit bijvoorbeeld rond de 9%, bij de zilverplevier rond de 5% en bij de pijlstaart op 1%.
Vegetatie
Rottumerplaat is een sterk begroeid eiland. Op het eiland komen ruwweg meer dan honderd plantensoorten voor. Een aantal daarvan staan op de Rode Lijst: een lijst met kwetsbare en bedreigde plantensoorten in Nederland, waarin wordt aangegeven hoe het met een bepaalde soort gaat. Kwetsbare of bedreigde soorten zijn met een asterisk (*) gekenmerkt:
• Engels gras*
• Engels lepelblad*
• fraai duizendguldenkruid
• geelhartje*
• groot zeegras*
• klein zeegras*
• zeealsem*
• zeewinde
Op Rottumerplaat komen ook zoetwaterplanten voor. Soms zijn zandplaten of eilanden groot genoeg om een zoetwaterbel op te bouwen. Dit is ook het geval bij Rottumerplaat. Onder de grond bevindt zich dan een laag zoet water. Zoet water is lichter dan zout water, en blijft daarom op zout water drijven. Daardoor kunnen zoetwaterplanten, ondanks de zoute zee, toch op Rottumerplaat groeien! Voorbeelden daarvan zijn het geelhartje en fraaiduizendguldenkruid.
Zeegras
Zeegras is een belangrijke waterplant. Het is een voedselbron voor vogels en een babykamer voor vissen. Daarnaast helpt het bij de kustbescherming omdat het slib vasthoudt. Zeegras kwam vroeger veel voor in de Waddenzee. Na 1932 nam zeegras enorm af. Dit is mogelijk de oorzaak van een wierziekte. Het komt nu op enkele plekken voor, zoals onder Rottumerplaat. Daar is zowel groot- als klein zeegras te vinden.
Zeehonden
Rondom Rottumerplaat komen zeehonden voor. In het Schild, de geul tussen Rottumeroog en Rottumerplaat, bevinden zich veel zeehonden op de zandbanken. Er zijn voornamelijk gewone zeehonden, maar grijze zeehonden zijn er ook. Het is een belangrijk gebied voor deze dieren om te rusten en om hun jongen groot te brengen.
Mosselen en kokkels
Ten zuiden van Rottumerplaat bevinden zich mossel- en kokkelbanken. Deze schelpdieren spelen een belangrijke rol in de Waddenzee:
• Ze filteren het water
• Ze vormen een leefruimte voor andere soorten
• Ze zijn een voedselbron voor vogels
Geschiedenis
Ontstaan
Rottumerplaat ontstond rondom 1830. In 1860 kreeg de toenmalige zandplaat een naam. Rottumerplaat noemde men vroeger ook wel Noordwestplaat. Pas in de jaren ’50 groeide de zandplaat uit tot een volwaardig eiland. In de 16e eeuw lag buureiland Rottumeroog op dezelfde plek als het huidige Rottumerplaat.
Groei
Het eiland is sinds de jaren ‘50 uitgegroeid tot een eiland. In de jaren ’50 ontstond het plan om de Waddenzee in te polderen. Dit betekende dat grote delen van de Waddenzee zouden worden drooggelegd. In de periode van 1951 tot 1963 legde Rijkswaterstaat een stuifdijk aan. Door stuifschermen en het planten van helmgras verstevigden de duinen.
De stuifdijk zorgde voor beschutting, waardoor een kwelder kon ontstaan. Daarnaast vonden er veranderingen plaats in het zeegat van de Lauwers, ten westen van ‘Plaat. Hierdoor was er blijkbaar genoeg zand waardoor Rottumerplaat kon groeien. Zo veranderde Rottumerplaat van een zandplaat in een eiland.
Toekomst
Men was een tijdje bang dat het eiland kleiner zou worden, maar uit onderzoek blijkt dat dit niet zal gebeuren. Rijkswaterstaat heeft samen met onderzoeksinstituut Deltares onderzoek gedaan naar de ontwikkeling van het eiland. Aan de westkust neemt het eiland af, maar aan de noord- en zuidkant komt er weer zand bij. Rottumerplaat is ondanks deze dynamische veranderingen vrij stabiel in omvang gebleven. Het lijkt erop dat Rottumerplaat nog lang blijft bestaan. Rijkswaterstaat monitort dit nauwgezet.
Cultuur
Bekende bewoners
Rottumerplaat was in de jaren ’70 kort bewoond door twee bekende Nederlanders. In 1971 brachten de schrijvers Godfried Bomans en Jan Wolkers allebei een week door op Rottumerplaat. Bomans verbleef van 10 juli t/m 17 juli, en Wolkers van 17 juli t/m 24 juli. Ze hadden dagelijks kort contact met radiopresentator Willem Ruis in het programma ‘Alleen op een eiland’. Hun belevenissen kun je naluisteren op (website) en nalezen in hun boeken.
Onderzoek
Op Rottumerplaat wordt ondermeer onderzoek gedaan naar de vogels en de zeehonden. Vanuit een vliegtuig tellen onderzoekers het aantal zeehonden tijdens laagwater. In het geboorteseizoen van de grijze zeehond tellen onderzoekers het aantal zeehondenpups en onderzoeken ze van welke gebieden de vrouwtjes gebruik maken.
Daarnaast vindt er veel onderzoek plaats naar vogels, meestal door SOVON Vogelonderzoek. Het gaat om verschillende activiteiten, zoals het ringen van vogels, voedselgedrag en -mogelijkheden en broedsucces.
De vogelwachters op Rottumerplaat voeren een deel van het onderzoek uit en assisteren wetenschappers ter plaatse. Het onderzoek maakt onderdeel uit van een monitoringsprogramma waarin ze vogelpopulaties in het Nederlandse, Duitse en Deense Waddengebied volgen.
Referentiegebied
Tevens wordt Rottumerplaat gebruikt als onderdeel van een referentiegebied voor de (ecologische)toestand van de Waddenzee. In 1991 besloten Nederland, Duitsland en Denemarken om referentiegebieden in te stellen. Binnen deze gebieden mogen geen exploitaties en verstoringen plaatsvinden. Zo kunnen we erachter komen hoe een Waddenecosysteem zich ontwikkelt als de menselijke invloeden minimaal zijn.
In Nederland zijn Rottum (Rottumerplaat, Rottumeroog en Zuiderduin), de tussenliggende zandplaten en het geulsysteem van het Schild en het Boschwad sinds 2005 aangewezen als referentiegebied. Elk jaar wordt informatie verzameld om de ontwikkeling in kaart te brengen. Daarbij wordt onder meer gekeken naar:
• bodemdieren
• mosselbanken
• visfauna
• zeehonden
• vogels
De Waddenunit werkt mee aan dit onderzoek. De bemanning van de schepen neemt ook monsters van de bodem, en inventariseert de mosselbanken in de Waddenzee.
Beheer
Natuurbeheer
Het natuurbeheer op Rottumerplaat is bijna een halve eeuw door Staatsbosbeheer uitgevoerd. Vanaf 2024 heeft Rijkswaterstaat dit overgenomen. Elk jaar bevinden zich twee vogelwachters op Rottumerplaat. Eerst bestond dit uit weekendbewaking, maar sinds 1980 was er permanente bewaking aanwezig. Op het eiland bevindt zich een grote dienstwoning en een uitkijktoren. De vogelwachters monitoren de flora en fauna, geven voorlichting en houden toezicht op het eiland. Voor de bevoorrading en de bemensing werkt Rijkswaterstaat samen met de Waddenunit.
Waddenunit
De bemanning van het schip Ms. Harder speelt een belangrijke rol op Rottumeroog. De Harder is één van de vier inspectieboten van de Waddenunit, onderdeel van het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur. Het werkveld van de bemanning loopt van het oostpunt van Schiermonnikoog tot en met de Dollard.
De bemanning houdt zich bezig met de volgende taken:
• toezicht houden op de natuur en visserij;
• plaatsen en weghalen van borden om het verboden gebied aan te geven;
• inventarisatie van de visserij;
• assisteren bij vogeltellingen;
• vervoeren van mensen zoals vogelwachters van en naar Rottumerplaat;
• onderzoek doen naar schelpdieren in de bodem.
Kustbeheer
In de jaren ’50 is door Rijkswaterstaat een stuifdijk aangelegd. Aan de noordkant van het eiland werd een rij duinen aangemaakt. Werkploegen verbleven op het eiland om deze stuifdijk te bouwen en te onderhouden. Voor deze mannen is een gebouw geplaatst. Dit gebouw van Rijkswaterstaat staat er nog steeds, en dient nu als verblijf van de vogelwachters.
De werkploegen troffen verschillende maatregelen. Naast de aanleg van de stuifdijk werden ook Gobi-matten aangelegd. Dit zijn stukken beton geplaatst op kunststofdoeken. In het beton zit een gat waar helm doorheen kan groeien. Het plaatsen van stuifschermen zorgde voor nieuwe duinvorming. Deze maatregelen moesten het eiland bescherming bieden tegen wind en water. Later bleek dat deze maatregelen nauwelijks bijdroegen aan het behoud van Rottumerplaat.
Stopzetting kustbeheer
Het kustbeheer van Rottumerplaat wordt niet meer uitgevoerd. Vanaf de jaren ’50 tot de jaren ’90 werd de kust onderhouden. Maar in 1991 besloot de Rijksoverheid dat het actieve kustbeheer werd opgeheven. Er werden enkel nog werkzaamheden uitgevoerd om duinvorming te stimuleren. In 2001 werd duidelijk dat de natuurlijke aangroei van kleine duintjes prima werkte. Sindsdien mag de natuur volledig zijn eigen gang gaan.
Waterstaatkundig beheer
Rijkswaterstaat doet niet alleen het natuurbeheer op het eiland. Ook is de uitvoeringsorganisatie beheerder van het water en de bodem van de Nederlandse Waddenzee. Zo meet Rijkswaterstaat de ligging van het eiland, net zoals de rest van de gebieden in de Waddenzee. Daarnaast wordt de (kwelder)vegetatie regelmatig in kaart gebracht. Met deze informatie worden de ontwikkelingen van Rottumerplaat in de gaten gehouden.
Rijkswaterstaat voert onder andere de volgende taken uit:
• onderhoud en markering van vaargeulen;
• verkeersbegeleiding van de scheepvaart;
• voorkomen en opruimen van verontreiniging;
• Toezicht en handhaving;
• monitoren van de bodemligging, kweldervegetatie en zeegras, waterkwaliteit, zee- en kustontwikkeling.
Toegang
Geen toegang
Rottumerplaat is het gehele jaar gesloten voor publiek. Het gebied valt onder de Wet natuurbescherming. Het gebied is in bescherming genomen omdat het een belangrijk gebied is. Vogels komen er om te rusten, foerageren, ruien en broeden. En zeehonden komen er om te rusten en hun jongen te werpen. Daarnaast is Rottumerplaat als internationaal referentiegebied aangewezen.
Ook is het eiland onderdeel van het Natura 2000-gebied en behoort het bij het UNESCO Werelderfgoed.