Het Rif

Direct naar:

• Natuur
• Cultuur
• Geschiedenis
• Onderzoek
• Beheer
• Toegang

Natuur

Belang

Het Rif is een belangrijk gebied voor vogels en zeehonden. Duizenden vogels komen naar Rif om te broeden, eten en rusten. Het speelt een belangrijke rol als hoogwatervluchtplaats voor vogels, een plek om naartoe te gaan tijdens hoogwater. Op Rif broeden drie bedreigde vogelsoorten: de visdief, dwergstern en de strandplevier. Er komen ook gewone zeehonden voor. Zij rusten op het Rif en baren er hun pups.

Broedvogels

Op het Rif vestigen zich in april en mei vogels om te broeden. De volgende vogelsoorten broedden in 2015 op Rif:

• 262 visdief broedparen (kwetsbare soort in Nederland)
• 174 noordse stern broedparen (migratievogel)
• 30 dwergstern broedparen (kwetsbare soort in Nederland)
• 9 scholekster broedparen (kwetsbare soort in Europa)
• 2 strandplevier broedparen (bedreigde soort in Nederland)

Bron: Wadwachtersverslag Engelsmanplaat en Rif 2015, Rode Lijst Nederland, Rode Lijst Europa

Het Rif is een broedplek voor een aantal kwetsbare vogels. Vogels zoals de visdief en dwergstern staan op de Rode Lijst van bedreigde en kwetsbare vogelsoorten in Nederland. Zij zijn dus erg gevoelig voor verstoringen. Daarom is het belangrijk dat ze in alle rust kunnen broeden.

Hoogwatervluchtplaats

Het Rif is een hoogwatervluchtplaats voor tienduizenden vogels. In 2015 werden rondom deze zandplaat en Engelsmanplaat op een dag in de nazomer zo’n 80.000 vogels geteld. Bij te hoog hoogwater vliegen vogels van Engelsmanplaat naar het hoger gelegen Rif.

In 2015 telden vogeltellers op een dag de volgende vogelsoorten:

• 32.000 kanoet (migratievogel)
• 18.000 bonte strandlopers (migratievogel, verdwenen soort in Nederland)
• 7.000 kokmeeuwen
• 5.100 wulpen (kwetsbare soort in Europa)
• 4.000 rosse grutto’s
• 4.000 stormmeeuwen
• 2.700 scholeksters
• 2.400 eiders (kwetsbare soort in Europa)
• 1.200 drieteenstrandloper

Zeehonden

Rondom het Rif komen vooral gewone zeehonden voor. Op de zandplaat zitten de zeehonden voornamelijk in het westen. In 2015 werden op een dag zo’n 730 zeehonden gespot. Dit is 10 procent van de Nederlandse zeehondenpopulatie in de Waddenzee. Het gebied rondom het Rif en Engelsmanplaat is erg belangrijk voor zeehonden om te rusten en pups te baren.

Vegetatie

Het Rif is een grote zandplaat met een aantal embryonale duintjes. Dit zijn hele kleine duintjes die ontstaan doordat planten zand opvangen. De duintjes zijn sinds 2013 toegenomen. Er groeit biestarwegras, zeeraket en enkele pollen Noordse helm. Tijdens winterse stormen verdwijnen veel duintjes met de vegetatie. Zo zijn in 2015 zijn veel duintjes afgevlakt. Maar op natuurlijke wijze komen de planten terug: in 2016 zijn er op allerlei plekken weer nieuwe jonge plantjes te zien.

Cultuur

Cultuurgeschiedenis

Het Rif is nooit door mensen bewoond geweest. Na de Tweede Wereldoorlog is Duitse munitie op Rif gestort. De munitie was afkomstig van bunkers op Schiermonnikoog. De munitie is ver onder het zand weggezakt. Rijkswaterstaat houdt de dekking goed in de gaten.

Geschiedenis

Het ontstaan

Het Rif is een zandplaat die telkens ten noorden van zandplaat Engelsmanplaat ontstaat. De zandplaat zit in een dynamisch proces van afname en toename. Dit is een cyclus die zich ongeveer elke 100 jaar voltrekt (1). De cyclus ziet er als volgt uit:

De geul tussen Rif en Engelsmanplaat verdwijnt.
Rif en Engelsmanplaat groeien aan elkaar vast.
Engelsmanplaat zal in oppervlak en hoogte toenemen.
Dan zal er ten noorden van de zandplaat een geul ontstaan
De noordkant van Engelsmanplaat zal eroderen.
Ten noorden van de nieuwe geul ontstaat een nieuwe zandbank.
Deze nieuwe zandbank zal de plek van het voormalige Rif innemen.
Engelsmanplaat zal in grootte afnemen en verlagen.
De cyclus begint weer opnieuw.

Bron: (2),(3)

Toekomstbeeld

De zandplaat wandelt zuidwaarts richting Engelsmanplaat. Tussen deze zandplaten bevindt zich de geul Oude Smeriggat. Deze geul wordt steeds ondieper. Waarschijnlijk groeien het Rif en Engelsmanplaat in de toekomst aan elkaar. Aan de Noordzeekant van het Rif is al sinds enkele jaren een nieuwe zandbank ontstaan. Deze zandbank zou het huidige Rif in de loop van de tijd kunnen vervangen.

Onderzoek

Onderzoeksgroep

Op het Rif wordt onderzoek gedaan naar de planten en dieren die voorkomen. In de wadwachtpost op Engelsmanplaat observeert de Telgroep Engelsmanplaat de natuur en menselijke activiteiten op de zandplaat. Daarnaast geven ze voorlichting aan bezoekers over het gebied. Dit wordt op verzoek van Staatsbosbeheer uitgevoerd.

Beheer

Natuurbeheer

Het dagelijks beheer van het Rif wordt uitgevoerd door de bemanning van de Ms. Krukel, van de Waddenunit. Het beheer bestaat uit het instellen van rustgebieden, toezicht en monitoring. Dit gebeurt in samenwerking met Staatsbosbeheer en de Telgroep Engelsmanplaat.

Waterstaatkundig beheer

Rijkswaterstaat is de beheerder van het water en de bodem van de Nederlandse Waddenzee. Zo meeten Rijkswaterstaat ze de ligging van de zandplaat, net zoals de rest van de gebieden in de Waddenzee. Met deze informatie worden de ontwikkelingen van het Rif in de gaten gehouden.

Over het algemeen houdt Rijkswaterstaat zich met drie functies bezig: waterveiligheid, bereikbaarheid en waterkwaliteit/ecologie en. Zo voert ze onder andere de volgende taken uit:

• onderhouden van vaargeulen;
• verkeersbegeleiding van de scheepvaart;
• bestrijden van verontreiniging;
• monitoren van bodemhoogte, waterkwaliteit, waterstanden en golfhoogtes.

Ms. Krukel

De bemanning van het schip Ms. Krukel speelt een belangrijke rol op het Rif. De Krukel is een van de vier inspectievaartuigen van de Waddenunit, onderdeel van het Ministerie van Economische Zaken. Het werkveld van de bemanning loopt van halverwege Terschelling tot aan de oostpunt van Schiermonnikoog.

De bemanning houdt zich bezig met de volgende taken:

• toezicht houden op de natuur en visserij;
• plaatsen en weghalen van borden om het verboden gebied aan te geven;
• inventarisatie van de visserij;
• houden van vogeltellingen;
• onderzoek doen naar schelpdieren in de bodem.

Toegang

Beperkte toegang

Het Rif is het gehele jaar verboden te betreden tussen drie uur voor en drie uur na hoogwater. Rif is een belangrijke hoogwatervluchtplaats. Tijdens hoogwater hebben de vogels rust nodig. Daarnaast is het gebied verboden toegang tijdens de broedperiode. Let altijd op de mogelijk aanwezige bebording en houd je aan de Erecode.

Er is sprake van een dynamische zonering: het gebied is gesloten als broedkolonies zich vestigen. De bemanning van de Ms. Krukel plaatst bebording om het verboden gebied aan te geven. Wanneer vogels het Rif weer verlaten haalt de bemanning de borden weer weg.  Pas dan kun je de zandplaat weer betreden.

Het Rif is een beschermd natuurgebied. Het valt onder de Natuurbeschermingswet artikel 20. Het gebied is in bescherming genomen omdat het een belangrijk natuurgebied is. Vogels komen er om te rusten, te foerageren en te broeden. En zeehonden komen er om te rusten en hun jongen te werpen. Daarnaast is Rif onderdeel van het Natura 2000-gebied en behoort het tot het UNESCO Werelderfgoed.

Glimp van Rif opvangen

De zandplaat Rif kun je op verschillende manieren zien:
buiten het broedseizoen;

• vanaf verschillende georganiseerde boottochten naar Engelsmanplaat;
• vanaf het water met een boot, zeiljacht, kayak of iets dergelijks;
• vanaf Engelsmanplaat, en dan met name vanaf de wadwachtpost.

Bronnen:
1. De Haan, H., IJbema, R. & Reitsma, D.T., (1983). Engelsmanplaat: geschiedenis van en gebeurtenissen
rond een zandbank. Moddergat: Stichting 't Fiskershiiske, Necumdruk, Drachten, 168 pp.
2. Oost, A. P. (1995). Dynamics and sedimentary development of the Dutch Wadden Sea with emphasis on the Frisian Inlet. A study of the barrier islands, ebb-tidal deltas inlets and drainage basins. Doctoral thesis, Utrecht University.
3. H. de Haan, R. IJbema, D.T. Reitsma. (1983). Engelsmanplaat: Geschiedenis van….. en gebeurtenissen rond….. een zandbank. Moddergat: Stichting ’t Fiskershúske.
4. Wang, Z.B.. (2007). Morfologische ontwikkeling van het Rif en de Engelsmanplaat: Analyse naar mogelijke invloed van de bodemdaling. Commissie Monitoring Bodemdaling Ameland.