Engelsmanplaat

Direct naar:

• Natuur
• Geschiedenis
• Cultuur
• Beheer
• Onderzoek
• Toegang

Natuur

Natuur op Engelsmanplaat

De Engelsmanplaat is een belangrijk gebied voor vogels. Op Engelsmanplaat komen tienduizenden vogels om te foerageren en te rusten tijdens hoogwater. Ook is het een belangrijke omgeving voor zeehonden om te rusten en te baren.

Hoogwatervluchtplaats

De Engelsmanplaat is een hoogwatervluchtplaats (hvp) voor tienduizenden vogels. In 2015 werd rondom deze zandplaat op een dag in de nazomer zo’n 80.000 vogels geteld. Bij erg hoog hoogwater vliegen vogels van Engelsmanplaat naar de hoger gelegen zandplaat Rif. De Engelsmanplaat ligt al jaren erg laag.

Vogelwachters tellen een paar keer per  jaar het aantal watervogels tijdens hoogwater op Engelsmanplaat. Tijdens zo’n telling kunnen wel duizenden vogels tegelijkertijd aanwezig zijn. In de zomer van 2015 telden de vogelwachters onder andere de volgende vogelsoorten op Engelsmanplaat:

• 34.000 kanoeten (migratievogel)
• 11.000 bonte strandlopers (migratievogel, verdwenen soort in Nederland)
• 9.000 stormmeeuwen
• 4.500 rosse grutto’s
• 4.200 wulpen (kwetsbare soort in Europa)
• 4.000 zilverplevieren (4000)
• 2.040 drieteenstrandlopers

Let op: in de bovenstaande opsomming gaat het om het maximale aantal individuen per vogelsoort dat op een bepaalde dag werd geteld.

Broedvogels

Vroeger broedden er vogels op Engelsmanplaat, maar nu is het geen geschikte broedplek meer. Doordat de zandplaat te laag is geworden, overspoelen de nesten. Al sinds de jaren ’80 nam het aantal broedvogels af. Op de Hiezel, een oostelijk gedeelte van Engelsmanplaat dat tijdens hoogwater droog blijft, broeden wel vogels. Sterns en scholeksters doen af en toe een broedpoging.

Vegetatie

Op Engelsmanplaat staat weinig vegetatie. In 2015 stonden er drie pollen Engels slijkgras en wat zeekraal. Door de wind en stroming is de plaat lager geworden en de begroeiing verdwenen. Vroeger was Engelsmanplaat een echt eiland met duintjes van wel één meter hoog met plantengroei. Maar sinds de jaren ’70 is de Engelsmanplaat aan het verlagen.

Zeehonden

Rondom Engelsmanplaat komen gewone zeehonden en enkele grijze zeehonden voor. In 2015 werden zo’n 730 zeehonden gespot. Dit is 10 procent van de Nederlandse zeehondenpopulatie in de Waddenzee. Het gebied rondom Rif en Engelsmanplaat is erg belangrijk voor zeehonden om te rusten en te baren.

Geschiedenis

Het ontstaan

De Engelsmanplaat bestaat waarschijnlijk al honderden jaren. Op een zeekaart uit de 17e eeuw wordt de naam ‘Engelsmans Plaat’ voor het eerst genoemd. Engelsmanplaat ligt tussen twee geulen. Dit waren het Pinkegat en Zoutkamperlaag: geulen in het zeegat tussen Ameland en Schiermonnikoog. Op de stroomscheiding van deze twee geulen kon zand bezinken. Zo kon er een eiland ontstaan.

Groei en afslag

In de loop van de tijd is Engelsmanplaat erg veranderd (4). Zo is de westkant van Engelsmanplaat enorm weggeslagen. Tussen 1832 en 1991 nam de breedte van de zandplaat van 7.1 tot 2.2 kilometer af! Sinds de jaren ’70 neemt ook de hoogte van deze zandplaat af. Het lijkt erop dat Engelsmanplaat zich in een afnemende fase bevindt.

De Engelsmanplaat zit in een dynamisch proces van afname en toename. Dit is een cyclus die zich ongeveer elke 100 jaar voltrekt (1). De cyclus ziet er als volgt uit:

• De geul tussen Rif en Engelsmanplaat verdwijnt.
• Rif en Engelsmanplaat groeien aan elkaar vast.
• Engelsmanplaat zal in oppervlak en hoogte toenemen.
• Dan zal er ten noorden van de zandplaat een geul ontstaan
• De noordkant van Engelsmanplaat zal eroderen.
• Ten noorden van de nieuwe geul ontstaat een nieuwe zandbank.
• Deze nieuwe zandbank zal de plek van het voormalige Rif innemen.
• Engelsmanplaat zal in grootte afnemen en verlagen.
• De cyclus begint weer opnieuw.

Bron: (2),(3)

Toekomstbeeld

Vroeger was Engelsmanplaat een echt eiland met duintjes en plantengroei. Nu is het een grotendeels kale zandplaat. Tussen Engelsmanplaat en Rif bevindt zich de geul Oude Smeriggat. Deze geul wordt steeds ondieper. Daarnaast is Engelsmanplaat aan het eroderen. Waarschijnlijk groeien Rif en Engelsmanplaat in de toekomst aan elkaar vast. Rif wordt dan weer Engelsmanplaat genoemd.

Cultuur

Cultuurgeschiedenis

Engelsmanplaat is altijd onbewoond geweest. Wel gingen mensen vroeger naar Engelsmanplaat toe om geld te verdienen. Dan gingen ze eieren zoeken, schelpen rapen en jutten. Er zijn veel schepen vergaan rondom Engelsmanplaat. Soms treft men nog vondsten aan van scheepswrakken. In 2009 werden onder andere geglazuurde aardewerk potten en een wijnfles gevonden.

Ontstaan van de naam

De zandplaat tussen Ameland en Schiermonnikoog heeft vele namen gekend. Zo werd het gebied ‘Lange Sandt’, ’t Hooge Sandt’, ‘Kalkman’ genoemd. De plaat zou ook ‘Roksand’ zijn genoemd omdat er ooit een rok is gevonden. In 1699 werd de naam Engelsmanplaat voor het eerst genoemd. Het is onzeker hoe de zandplaat aan zijn naam is gekomen.

Kapen

Er hebben een aantal kapen op Engelsmanplaat gestaan. Kapen gebruikte men als navigatiemiddel voor de scheepvaart. Dit maakte het mogelijk om veilig langs Engelsmanplaat te varen. Het eerste bewijs van een bebakening komt van een schrift uit 1563. Een zeekaart uit 1796 laat twee kapen zien. Aan het begin van de 20e eeuw stonden er zelfs drie kapen op Engelsmanplaat.

In de Eerste Wereldoorlog werden de kapen verwijderd. Zo werd het moeilijk voor de scheepvaart om langs de eilanden te navigeren. Later stonden er een ijzeren en houten kaap op Engelsmanplaat. In 1968 stond de een-na-laatste kaap op de zandplaat. Deze werd verwoest door een zware storm in 2006. In 2007 werd de huidige kaap geplaatst.

Drenkelingenhuisjes

Op Engelsmanplaat hebben drie drenkelingenhuisjes gestaan. In 1919 stond het eerste drenkelingenhuisje op de zandplaat. In 1944 hebben twee Amerikaanse piloten met twee Nederlanders 12 dagen in het huisje ondergedoken gezeten. Het tweede drenkelingenhuisje kwam in 1947 op een ijzeren kaap te staan. Het laatste drenkelingenhuisje bevond zich op de kaap uit 1968. In 2006 verdween deze kaap met drenkelingenhuisje van Engelsmanplaat door een zware storm.

Beheer

Waterstaatkundig beheer

Rijkswaterstaat is de waterstaatkundig beheerder van het water en de bodem van de Nederlandse Waddenzee. Zo meet Rijkswaterstaat geregeld de ligging van de zandplaat, net zoals de rest van de gebieden in de Waddenzee. Met deze informatie worden de ontwikkelingen van Engelsmanplaat in de gaten gehouden.

Over het algemeen houdt Rijkswaterstaat zich met drie functies bezig: waterveiligheid, bereikbaarheid en waterkwaliteit/ecologie. Zo voeren ze onder andere de volgende taken uit:

• onderhouden van vaargeulen;
• verkeersbegeleiding van de scheepvaart;
• bestrijden van verontreiniging;
• monitoren van bodemhoogte, waterkwaliteit, waterstanden en golfhoogtes.

Natuurbeheer

Engelsmanplaat wordt gezamenlijk beheerd door Staatsbosbeheer en de Waddenunit. Sinds 1973 heeft Staatsbosbeheer voor het eerst bewaking op Engelsmanplaat gezet. Vanaf dat moment staat er een vogelwachterspost. Vanaf de post voeren vogelwachters elk jaar tellingen uit, houden ze toezicht, en geven ze voorlichting aan bezoekers.

Ms. Krukel

De bemanning van het schip Ms. Krukel speelt een belangrijke rol op Engelsmanplaat. De Krukel is een van de vier inspectievaartuigen van de Waddenunit, onderdeel van het Ministerie van Economische Zaken. Het werkveld van de bemanning loopt van halverwege Terschelling tot aan de oostpunt van Schiermonnikoog.

De bemanning houdt zich bezig met de volgende taken:

• toezicht houden op de natuur en visserij;
• plaatsen en weghalen van borden om het verboden gebied aan te geven;=
• inventarisatie van de visserij;
• assisteren bij vogeltellingen;
• vervoeren van mensen zoals vogelwachters van en naar Engelsmanplaat;
• onderzoek doen naar schelpdieren in de bodem.

Vogelwachtershut

Eerst werden observaties uitgevoerd vanuit een houten schafkeet op wielen. Later werd in 1981 een vogelwachtershut gebouwd. Staatsbosbeheer vervangt in juli de oude vogelwachtershut door een nieuwe hut. De nieuwe vogelwachtershut heet de Kalkman. Kalkman is de Friese benaming voor Engelsmanplaat.

Onderzoek

Onderzoeksgroep

Op Engelsmanplaat wordt onderzoek gedaan naar de planten en dieren die voorkomen. In de wadwachtpost op Engelsmanplaat observeert de Telgroep Engelsmanplaat de natuur en menselijke activiteiten op de zandplaat. Daarnaast geven ze voorlichting aan bezoekers over het gebied. Dit wordt op verzoek van Staatsbosbeheer uitgevoerd.

Toegang

Toegang tot Engelsmanplaat

Engelsmanplaat is het gehele jaar toegankelijk voor publiek. Rond hoogwater wordt aangeraden om de zandplaat niet te betreden, zodat vogels hun rust krijgen. Engelsmanplaat is namelijk een belangrijke hoogwatervluchtplaats: tijdens hoogwater zijn er veel vogels aanwezig.

Belang van het gebied

Het gebied is in bescherming genomen omdat het een belangrijk gebied is. Vogels komen er om te rusten en te foerageren. Zeehonden komen er om te rusten en te baren. Daarnaast is Engelsmanplaat onderdeel van het Natura 2000-gebied en behoort het tot het UNESCO Werelderfgoed.

Glimp van Engelsmanplaat opvangen

De zandplaat Engelsmanplaat kun je op verschillende manieren zien:

• met een wadlooptocht;
• vanuit Lauwersoog met verschillende georganiseerde boottochten naar Engelsmanplaat;
• vanaf het water met een boot, zeiljacht, kayak of iets dergelijks.

Engelsmanplaat is een drukbezochte plek voor wadlopers en wadvaarders. Het aantal bezoekers neemt elk jaar toe. In 2015 waren er zo’n 5000 bezoekers. Bezoekers kunnen verstoringen veroorzaken. Let tijdens een bezoek aan Engelsmanplaat op aanwezige bebording en houd je aan de Erecode.

Bronnen:
1. De Haan, H., IJbema, R. & Reitsma, D.T., (1983). Engelsmanplaat: geschiedenis van en gebeurtenissen
rond een zandbank. Moddergat: Stichting 't Fiskershiiske, Necumdruk, Drachten, 168 pp.
2. Oost, A. P. (1995). Dynamics and sedimentary development of the Dutch Wadden Sea with emphasis on the Frisian Inlet. A study of the barrier islands, ebb-tidal deltas inlets and drainage basins. Doctoral thesis, Utrecht University.
3. H. de Haan, R. IJbema, D.T. Reitsma. (1983). Engelsmanplaat: Geschiedenis van….. en gebeurtenissen rond….. een zandbank. Moddergat: Stichting ’t Fiskershúske.
4. Wang, Z.B.. (2007). Morfologische ontwikkeling van het Rif en de Engelsmanplaat: Analyse naar mogelijke invloed van de bodemdaling. Commissie Monitoring Bodemdaling Ameland.