Toespraak Arno Brok bij 16e Internationale Symposium Waddenacademie

De volledige toespraak van Dhr. Brok

Dames en heren,

Geachte wetenschappers, bestuurders en vertegenwoordigers uit Nederland, Duitsland en Denemarken!

Helaas kan ik door andere dringende verplichtingen niet aanwezig zijn.

Het is een eer om tot u te mogen spreken als commissaris van de Koning in de provincie Fryslân en als voorzitter van het Omgevingsberaad Waddengebied.

Het Beraad is een breed overleg waarin verschillende sectoren zoals maatschappelijke organisaties, ondernemers, overheden en wetenschappers elkaar ontmoeten.

Het Beraad is de plek waar belangen, kennis en zorgen bij elkaar komen. Waar ruimte is voor verschillende perspectieven, maar waar het gemeenschappelijk doel altijd centraal staat; de bescherming, ontwikkeling en toekomstbestendigheid van de Waddenzee en haar omgeving. De Waddenacademie is één van onze gewaardeerde leden. De wetenschap speelt in dit beraad een onmisbare rol. Zij levert onafhankelijke en objectieve inzichten. Vaak zijn dat inzichten die confronterend kunnen zijn, soms ook ongemakkelijk. Maar wetenschap moet mogen schuren. Het kan niet de bedoeling zijn dat we alleen de uitkomsten omarmen die ons goed uitkomen. Juist de spanning die wetenschap oproept, biedt de ruimte om nieuwe perspectieven te ontwikkelen en tot duurzame oplossingen te komen.

Toch zien we in deze tijd een verontrustende algemene maatschappelijke ontwikkeling. Steeds vaker wordt wetenschap weggezet als “ook maar een mening”, als niet onafhankelijk of zelfs als hinderlijk. Het ondermijnen van de waarde van wetenschap is niet onschuldig. Het tast het fundament aan van ons maatschappelijk debat en van ons vermogen om gezamenlijk problemen te analyseren en oplossingen te vinden.

Ik wil hier duidelijk over zijn: wetenschap is geen mening. Wetenschap is methodisch, systematisch, controleerbaar en toetsbaar. Zij is waardenvrij. En hoewel de interpretatie en toepassing van kennis altijd een maatschappelijk debat vereist, mag de bron zelf nooit gerelativeerd worden tot willekeur. Daar moeten we gezamenlijk pal voor staan.

De Waddenzee is één systeem. De natuur trekt zich niets aan van de grenzen die wij mensen hebben getrokken. De zee, de wind, de vogels en de vissen stoppen niet bij een slagboom. De effecten van klimaatverandering op het kwetsbare ecosysteem, de impact van onze energievoorziening, de druk van scheepvaart en toerisme: ze zijn grensoverstijgend.

Het UNESCO-Werelderfgoedlabel verplicht ons om in trilateraal verband samen te werken. Dat doen we al, maar het kan altijd beter. Het is toch onvoorstelbaar dat we in de 21e eeuw nog steeds niet beschikken over een geïntegreerde en structurele aanpak van grensoverstijgend wetenschappelijk onderzoek in dit gebied van wereldformaat?

Of het nu gaat om klimaatverandering, defensie, of de aanlanding van windenergie op zee: afzonderlijke nationale onderzoeken leiden vaak tot gefragmenteerde inzichten. Pas wanneer we deze optellen, ontstaat een volledig beeld.

Mijn stellingname is: wetenschappelijke samenwerking is geen bijzaak, maar een fundament. Zonder gezamenlijk wetenschappelijk begrip van de Waddenzee, blijft beleid steken in deeloplossingen. Wetenschap levert feiten en analyses, beleid vraagt om keuzes. En keuzes vragen draagvlak. We moeten daarom oog houden voor de gebruikers van het gebied: bewoners, vissers, boeren, havenbedrijven, recreatieondernemers. Maatregelen zonder draagvlak zijn gedoemd te mislukken. Maar maatregelen mét draagvlak die het probleem niet oplossen, zijn evenmin de oplossing. De kunst is om samen, op basis van kennis, te komen tot verstandige, toekomstgerichte keuzes.

Ik ben ervan overtuigd dat we dit gesprek trilateraal moeten voeren. Alleen zo kunnen we de cumulatieve effecten van onze keuzes écht in beeld brengen.

Het vergt samenwerking van overheden en instituties. De wetenschap kan dit niet alleen. Zij verdient een betere positie in ons bestuurlijk systeem.

Onze instituties staan onder druk. Het vertrouwen in kennis en gezag brokkelt af. Juist daarom is het van groot belang dat wij laten zien dat internationale samenwerking wel degelijk kan werken. Dat wij over grenzen heen kunnen kijken, en ons laten leiden door feiten en gezamenlijk belang.

Nederland is de komende vanaf volgend jaar mei gedurende vier jaar voorzitter van de trilaterale samenwerking. Dit is een extra motivatie om mij daar voor in te zetten.

Het Waddengebied is ons allen dierbaar. De Waddenzee is van ons allemaal en ook van de generaties die na ons komen. Laten wij dat gedeelde gevoel van verantwoordelijkheid gebruiken als Kompas. Laten wij niet blijven hangen in nationale reflexen, maar onze blik verruimen naar het geheel. De Waddenzee verdient dat. De toekomst vraagt dat.

Werk samen, onderzoek samen en bescherm samen.

Ik wens u allen veel succes en inspiratie en tot ziens !

Dank u wel !