Onderzoek en monitoring
De beheerders van de Waddenzee moeten voortdurend reageren op de veranderingen in het gebied. Die veranderingen doen zich voor in de natuur, maar ook in menselijke activiteiten. Als de overheid een besluit moet nemen is dat gebaseerd op de meest recente en volledige kennis en gegevens. Met name gegevens die nodig zijn om het effect van beheersmaatregelen te kunnen meten zijn interessant. Voor het verzamelen van die gegevens vindt veel onderzoek plaats. Een van de onderzoeksmethoden is monitoring, het systematisch en periodiek waarnemen van ontwikkelingen in het milieu of het gebruik van de Waddenzee. De belangrijkste doelen van monitoring zijn: - krijgen van goed inzicht in de situatie van het ecosysteem en het menselijk gebruik; - toetsen in hoeverre de huidige staat van het ecosysteem en menselijke activiteiten afwijken van vastgestelde normwaarden; - bepalen in hoeverre ontwikkelingen in het ecosysteem of menselijke activiteiten vastgestelde beleids- en beheerslijnen volgen.
Er zijn monitoringprogramma's voor het Nederlandse deel van de Waddenzee, de internationale Waddenzee en de Waddenzee als onderdeel van de Noordzee. Nationale monitoringprogramma's zijn het fysisch, chemisch en biologisch meetnet (Monitoring Waterstaatkundige Toestand des Lands (MWTL)) en het biologisch meetnet voor schelpdieren, vis, vogels en zeehonden. Recreatiemonitoring gebeurt in een proefproject. Verder zijn er specifieke programma's voor het volgen van emissies in zoetwater, oppervlaktewater en lucht. In het kader van de trilaterale samenwerking tussen Nederland, Duitsland en Denemarken is in 1994 een gezamenlijk monitoringprogramma gestart voor de hele Waddenzee (Trilateral Monitoring and Assessment Program (TMAP)). Het wordt dit jaar geëvalueerd. De Waddenzee als kustzee wordt gemonitord volgens het Joint Monitoring and Assessment Program (JAMP) in het kader van de Parijse Commissie. Dit is vooral een chemische monitoring.
Monitoring van sociaal-economische ontwikkelingen
In 1998 gaan de provincies een eerder onderzoek naar de sociaal-economische betekenis van het waddenzeegebied actualiseren. In dat jaar wordt ook de PKB-Waddenzee geëvalueerd. Alles wat de overheid besluit en doet in de Waddenzee heeft gevolgen voor de sociaal-economische ontwikkelingen. Om op goede gronden te kunnen besluiten op welke punten de PKB moet worden herzien is dus onder andere monitoring nodig van sociaal-economische parameters.
Voorlichting en educatie
Het doel de natuur in de Waddenzee te behouden en te beschermen is alleen haalbaar als daarvoor een draagvlak is bij de mensen die met het gebied te maken hebben. Dat zijn de bewoners en de mensen die er werken, maar ook de vakantiegangers die er korte tijd op bezoek komen. Hoe meer zij weten over de natuurwaarden, hoe meer ze zich betrokken en verantwoordelijk zullen voelen. De overheid geeft informatie over het overheidsbeleid. Scholen, jeugdverenigingen en zo'n dertig particuliere organisaties zorgen, met behulp van honderden vrijwilligers, voor voorlichting en educatie over het gebied en de gebruiksaspecten. In het Nederlandse Waddenzeegebied zijn zeven bezoekerscentra, waarvan vijf op de eilanden en twee op het vasteland en vier andere centra voor voorlichting en educatie.