Kwelders voor Groninger en Friese waddenkust zijn uniek natuurgebied
De kwelders voor de Groninger en Friese waddenkust zijn al tientallen jaren een goed voorbeeld van ‘Building with Nature’.
Vroeger werden de natuurlijke processen zeer intensief gestuurd om land aan te winnen, tegenwoordig is de aansturing vooral gericht op natuurontwikkeling en duurzaam beheer. Kwelders worden daarnaast steeds meer gewaardeerd vanwege hun rol in kustbescherming en de eigenschap mee te groeien met de zeespiegelstijging. De kwelderwerken vormen niet alleen een uniek natuurgebied, maar zijn ook bijzonder omdat ze al meer dan vijftig jaar intensief worden gemonitord door de Werkgroep Onderzoek Kwelderwerken.
Kwelderwerken
In de Waddenzee liggen langs de noordkust van het vasteland van Groningen en Friesland 6000 ha voormalige landaanwinningswerken. De aanwas is met rijshoutdammen en begreppeling bevorderd, maar de kweldervegetatie heeft zich natuurlijk gevestigd. Daarom worden deze kwelders half-natuurlijk genoemd. In de jaren tachtig van de 20e eeuw zijn de landaanwinningswerken omgedoopt tot kwelderwerken met als belangrijk doel om duurzaam behoud en beheer mogelijk te maken. Zonder ingrijpen zouden de kwelders verdwijnen.
Kwelderontwikkeling
Eén van de ecologische doelen voor de Waddenzee is een zo groot en natuurlijk mogelijk areaal aan kwelders. Vanaf 1960 heeft de Werkgroep Onderzoek Kwelderwerken de aanwas en de kweldervegetatie gevolgd. Daarbij werd niet alleen naar het kwelderoppervlak en de hoogteligging ten opzichte van de zeespiegel gekeken, maar ook naar de variatie in kweldervegetatie. De Waddenzee is het belangrijkste gebied voor eenjarige pioniervegetaties van Zeekraal. Deze pionierzone is de overgang van wadplaten naar kwelder. Daar worden de kreken gevormd, zodat er ook andere planten kunnen groeien. Door opslibbing worden kwelders hoger, waarbij de vegetatie door successie verandert. De vegetatie ontwikkelt zich tijdens dat proces tot een eindstadium, ook wel climaxvegetatie genoemd, met een soortenarme vegetatie van Zeekweek. Als de biodiversiteit in een te groot gebied terugloopt, kan de successie via beheer vertraagd of zelfs stilgezet worden.
Adviezen voor beheer
Begreppeling versnelt de ontwatering en daarmee het proces van het ouder worden van de kwelderzone. Daarom vindt dat nog slechts sporadisch plaats. Wanneer een kwelder wordt beweid, bijvoorbeeld door koeien of schapen, kan de ontwikkeling naar een climaxvegetatie worden vertraagd. De ideale natuurlijke situatie zou een cyclische successie zijn, waarbij aangroei en afslag van kwelders in evenwicht zijn. Uit het langjarige onderzoek blijkt dat de kwaliteit van kwelders verbeterd kan worden door variatie in hoogtezones, in geomorfologische vormen, zoals groene stranden, slufters en zandige kwelders en in beheervormen, zoals beweide en onbeweide kwelders.
Samenwerking
In de werkgroep en stuurgroep Kwelderwerken werken verschillende instanties samen: overheden, eigenaren, beheerders en onderzoekers (Rijkswaterstaat, Vereniging van Oevereigenaren Groningen, It Fryske Gea, IMARES Wageningen UR). Het Ministerie van Economische Zaken (en eerder LNV en EL&I) financiert het onderzoek.