Duinen zonder bos

Van enige afstand ziet het er bijna surrealistisch uit. Kale, tot ruim 20 meter hoge duinen met hier en daar een enkele, op het oog verdwaalde boom. Rond het Arjensduin bij Hee op Terschelling is de laatste maanden nogal wat veranderd. Het dichte bos van zeedennen moest wijken voor het oorspronkelijke bomenloze duinlandschap. Alleen die enkele solitaire dennen staan er nog.

Bij wijze van herinnering, vertelt Freek Zwart van Staatsbosbeheer glimlachend. De reacties van de eilanders en de gasten op dit radicaal omgegooide landschap zijn heel verschillend, zo blijkt. `De een vindt het verschrikkelijk, de ander juist verrassend.`

Feitelijk is er niets nieuws onder de zon. Het landschap is teruggebracht in oorspronkelijke staat, van het begin van de vorige eeuw, toen de eilandbewoners nog geen bomen hadden aangeplant om zich te beschermen tegen het stuivende zand.

Er was maar een boomsoort die onder de voedselarme en winderige omstandigheden wilde groeien: de zeeden. Die boorde zijn penwortel diep in het zand en wist zo tot wasdom te komen. Voor houtproductie stelden deze bomen niks voor, maar voor het vastleggen van het zand voldeden ze prima. Zo beschermden deze dennen de boerderijen en huizen in de aanliggende polder.

Zeedennen hebben de eigenschap zich razendsnel te kunnen voortplanten. Deze bomen produceren heel veel zaad die ze tot op enkele kilometers afstand weten te verspreiden. Dat is op Terschelling wel gebleken: de duinen raakten helemaal begroeid met bos. Uitzicht vanaf de hoogste toppen was er amper meer.

De bomen hielden heel veel vocht vast en beperkten daardoor de andere plantengroei. Bovendien, zo stelt Zwart, valt in het huidige natuurbeheer de keuze niet op deze op kunstmatig verkregen begroeiing. Een open duinlandschap past ook beter binnen Natura 2000, de Europese richtlijn die in belangrijke mate het natuurbeleid op Terschelling bepaalt.

Met financiële steun van het Europese Lifefonds heeft Staatsbosbeheer het gebied daarom grootscheeps aangepakt. Het werd flink wat meer dan het uitsteken van honderden jonge boompjes, zoals dat de laatste jaren gewoon was. Toen kwamen de nieuwe plantjes net zo hard in veelvoud terug. Nu kwam er zwaar materieel aan te pas om het complete duinbos te rooien.

Zwart toont zich tevreden met het resultaat. ,`Als je bovenop de duinen staat, zie je bij helder weer op 5 kilometer afstand de schepen op zee. Voor de kap zag je alleen bomen, zover het oog reikte.`

Landschappelijk gezien is dit radicaal veranderde gebied een aanwinst, vindt de medewerker van Staatsbosbeheer. `Voor de beleving, en dus ook uit recreatief oogpunt, is het een pluspunt.`

Het blijft de komende jaren oppassen dat de bosgroei het niet wint van de natuurbeheerder, weet Zwart. Rond het Arjensduin zitten nog miljoenen dennenzaadjes in de grond. Met het inzetten van grazende landgeiten probeert Staatsbosbeheer het beeld te houden zoals het nu is. Zwart: `Voor de gewenste natuurlijke groei vervolgens goed op gang komt, zijn we vijf tot tien jaar verder.`