Stormvloedje spelen voor betere dijk
De zeespiegel stijgt en de stormen worden ruiger. Grotere kans dat er af en toe golven over de Waddendijk slaan. Sinds gisteren wordt nabij de Westhoek beproefd hoeveel kwaad dat kan.
SINT JACOBIPAROCHIE - Februari hoort volgens meteorologen bij het stormseizoen, waarin dijkbewakers soms in het holst van de nacht naar buiten moeten om te zien of de zeewering de brullende golven wel de baas kan blijven. Maar gisteren was het tussen Westhoek en Zwarte Haan eerder voorjaar: bijna windstil bij een stralende zon. "Hjir is hjoed wol te wêzen", vindt Nico Veenstra, een van de vier technici die hier in opdracht van het rijk vier weken lang de effecten van een lichte overstroming bestuderen. Het enige rumoer langs de dijk komt van een pomp die water uit de dijksloot omhoog pompt naar een geel gevaarte op de kruin.
In de bak past 22.000 liter slootwater. Over een periode van zes uur - de lengte van een stormvloed - laten vier technici van Infram het water in wisselende hoeveelheden over de binnenkant van de dijk naar beneden storten. Het gaat om een nabootsing van de golfoverslag die optreedt als de zee daadwerkelijk tot vlak onder de kruin stijgt. Echte dijkdoorbraken in Nederland ontstonden vaak doordat overslaande golven het binnentalud beschadigden.
Bij de watersnoodramp van 1953 was het de meest voorkomende oorzaak. Daarom wordt al jaren gestudeerd op de sterkte van de dijkbekleding. Het overslagtoestel, dat is gebouwd bij Nijholt Staal- en Machinebouw in Heerenveen, moet proefondervindelijk uitmaken hoe lang een dijk het uithoudt.
Vorig jaar werd met een kleinere versie al een proef gedaan bij Delfzijl. Hier bleek de kleidijk het lang vol te houden, zelfs zonder graszode. Alleen als de dijk opzettelijk werd gekneusd, kregen de golven er vat op. De Friese zeedijk is in theorie kwetsbaarder. Het is eigenlijk een zandige dijk met een korst van 60 centimeter klei eroverheen. "Dêrom sille wy dizze wiken de oerslach hjir ek teste", vertelt Gosse Jan Steendam, manager waterkeringen bij Infram.
De keuze voor een dijkvak nabij de Boonweg is niet toevallig, want hier is al vijftien jaar een vegetatieproef aan de gang waarvan het veldlaboratorium bij uitstek geschikt is voor het stormvloedje spelen. Naast elkaar liggen er stroken waar schapen grazen, waar wordt bemest met beweiding en waar alleen wordt gehooid. Op vier verschillend beheerde stroken dijk worden een week lang golven losgelaten. "Neffens dy proeven fan Wageningen soe it ûnbeweide, ûnbemeste fak de sterkste seadde ha moatte", zegt Steendam. Doordat er meer kruiden tussen het gras groeien en het gras minder 'lui' is, zitten de wortels talrijker en dieper in de grond.
Maar toen de Infram-mensen er even met de hand doorheengingen voelden ze weinig verschil. Veenstra en Steendam verwachten niet dat hun kunstmatige golven de dijk serieus kunnen aantasten, al is de watervracht maximaal anderhalf keer die van de proef in Delfzijl. "It is net sa'n steile dyk, ien op trije. It wetter rint der grif oerhinne." Als vrijdag de hoogste golven worden gecreëerd, zal blijken of die prognose klopt. Elke golf wordt gefilmd en met verfijnde apparatuur wordt op gelijkmatige afstanden de snelheid en de hoogte gemeten. In de grond zitten 'tensiometers' die uitwijzen hoe ver het pseudo-zeewater in het dijklichaam zakt. Het is schoon werk, want de hele handel wordt met een joystick en computer bediend. Het liefst hadden de mannen hier ook nog een proef gedaan met een buis, die over een breedte van 30 meter water over de dijk laat stromen.
"Dan kinst sjen oft de klaailaach der ûnder swiere omstannichheden ôfskoot." Maar eigenlijk is het talud hiervoor te flauw en bovendien had het ministerie er dit jaar geen geld voor. De uitkomsten van de overslagproef worden in juni verwacht. In het gunstigste geval kunnen de strenge keuringsnormen door de aangetoonde overslagbestendigheid van de dijk worden versoepeld.
En als het mee zit, kan uit de proef ook het antwoord komen of intensieve beweiding met schapen de sterkte van de bekleding werkelijk nadelig beïnvloedt, zoals de vegetatiekundigen hebben gesuggereerd. De overslagsimulator staat 3 kilometer westelijk van Zwarte Haan.
Water stroomt over de dijk. Zo’n 3 kilometer westelijk van Zwarte Haan is een proef aan de gang om te zien hoe de dijk kunstmatige golven doorstaat.