Ondergang mosselsector desastreus
Als er geen oplossing komt voor de mosselsector liggen straks 61 Zeeuwse schepen aan de kant. Dat heeft enorme gevolgen voor de werkgelegenheid. Niet alleen directe, ook veel indirecte banen verdwijnen.
Onze vrouwen huilen, zei mosselvoorman Wout van den Berg eind maart tijdens zijn jaarrede voor de vereniging Algemeen Vissersbelang in Bruinisse. "Tranen om hun mannen die zwijgend de zoveelste tegenslag verbijten, tranen om de zonen die hun toekomst wordt afgenomen."
De uitspraak van de Raad van State om mosselzaadvisserij op de Waddenzee in de komende jaren niet meer toe te staan, is als een mokerslag aangekomen in de mosselsector. Als er niets gebeurt, betekent dit het einde van de mosselsector in Zeeland. Daarmee zouden ongeveer 3500 arbeidsplaatsen verloren gaan. Dat is althans de schatting van Hans van Geesbergen van de producentenorganisatie Mosselcultuur. Hij rekent daarbij ruim.
Niet alleen de mosselvissers en de mosselverwerkende bedrijven zijn in de berekening opgenomen, ook alle andere bedrijven die zaken doen met de mosselsector. Scheepswerven voor nieuwbouw en onderhoud, bedrijven die de enorme hoeveelheid elektronica aan boord leveren (en repareren), brandstofleveranciers, fabrikanten van de plastic verpakkingen, transportondernemers, en niet te vergeten de horeca die de mossel op de menukaart zet.
Omgerekend zouden dat 58 banen per Zeeuwse mosselkotter zijn. Zeeland heeft zestig mosselkotters in de vaart. Gemiddeld werken 3 personen op een kotter en dat maakt ongeveer 180 arbeidsplaatsen. Achtentwintig kotters hebben als thuishaven Yerseke. Bruinisse heeft een vloot van 22 kotters en in Zierikzee liggen zeven mosselschepen. De overige schepen liggen in Hontenisse (1) en Tholen (2). De vissers kweken de mossel op tot het schelpdiertje rijp is voor consumptie en dan gaan ze naar de mosselverwerkende bedrijven om te worden verpakt en verhandeld. Bij die bedrijven zitten verreweg de meeste arbeidsplaatsen.
Jaap Holstein van de vereniging van Zeeuwse Mosselhandelaars schat dat er tussen de 1000 tot 1500 mensen werken, verdeeld over tien bedrijven. Voor het overgrote deel gaat het om vaste banen. Het zal lastig worden voor de verkopers, onderhoudsmonteurs en kwaliteitsbewakers om in de omgeving passend werk te vinden. "Een groot deel heeft een specifieke opleiding. Voor hen zal het moeilijk zijn om een andere baan te vinden. Zeker als ze in de regio willen blijven. Dat hebben we ook gezien bij de kokkels."
In de kokkelsector werkten ongeveer tweehonderd man die moesten omzien naar ander werk toen de kokkelvisserij in 2005 werd verboden. De eerste honderd hadden volgens Holstein binnen een half jaar werk gevonden, maar nu is 10 procent nog steeds baanloos.
Daarnaast wordt in het mosselseizoen gebruik gemaakt van uitzend- en oproepkrachten om de mosselen te verpakken. De mosselverwerkende bedrijven zitten allemaal in Yerseke. Daar zal de klap het hardst aankomen als de mosselsector omvalt. "Dat zou desastreus zijn",zegt burgemeester Jan Huisman. "Ik heb nog niet zolang geleden kinderen uit de hoogste klassen van de basisschool op bezoek gehad en ik heb hun gevraagd bij wie pappa, mamma of een broer in de mosselsector werkte. Haast de helft van de vingers gingen omhoog. Yerseke hangt van de mossels aan elkaar."
Huisman schat dat zeker 30 tot 40 procent van de inwoners van het dorp direct of indirect een boterham verdient aan de schelpdieren. Yerseke heeft ruim 6500 inwoners, dat zou betekenen dat 2000 tot 2500 mensen getroffen worden als de sector moet stoppen. "Maar ik weiger daaraan toe te geven", zegt Huisman.
"In mijn ogen kan het niet zo zijn dat we de mossels ook nog kwijt raken. De kokkels zijn we al kwijt en dat doet nog steeds pijn. Nog steeds liggen de werkloze boten in de haven, dat is verschrikkelijk." De dreigende sanering van de mosselvloot komt na jaren van onzekerheid. Steeds terugkerende juridische gevechten met natuurbeschermingsclubs over de mosselzaadvisserij in de Waddenzee en inperking van de visgronden hebben de sector geen goed gedaan. De aanvoer van mosselen is ten opzichte van de topjaren (eind jaren tachtig, begin jaren negentig) gehalveerd.
"De bedrijven zijn nu ingericht op het verwerken van 100 miljoen kilo per jaar" zegt Hans van Geesbergen. "Vorig jaar is de sector tien miljoen kilo mosselzaad kwijtgeraakt doordat er door juridische procedures niet in september maar pas in november gevist kon worden. Toen was al heel veel zaad weg. Je verliest kostbare kweek door de lengte van procedures." Het duidelijkst zichtbare gevolg in Bruinisse was het vertrek van scheepswerf Maaskant, vorig jaar, zegt Wout van den Berg. "Vroeger was het zo dat je als kottereigenaar naar de fabriek ging om zaken vroegtijdig te vervangen. Tegenwoordig is alles op reparatiebasis. Het moet eerst kapot."
Van den Berg en Jaap Holstein bespeuren dat de financiers van de sector steeds voorzichtiger worden. "Wat je ziet is dat bij de Fortisbank al gevraagd wordt hoeveel voorraad mosselzaad er op de banken ligt. Dat is nooit eerder gebeurd. Er wordt nu al moeilijk gedaan over een overbruggingskrediet en die kredieten zijn bij ons heel gebruikelijk. De sector staat op wankele pijlers."
Dat geldt zeker ook voor de handelaren, stelt Jaap Holstein van de vereniging van mosselhandelaren. "Je komt op een punt dat je je moet afvragen of je niet moet verhuizen naar een land waar je wel je benodigde mosselen kunt krijgen in plaats van een rauw product te verslepen naar Yerseke." Een deel van de mosselen die in Yerseke worden verhandeld, wordt al geïmporteerd vanuit het buitenland omdat de Zeeuwse vissers alleen niet aan de vraag kunnen voldoen.