Het nieuwe avontuur van de mossel
Waddenzee - Het is even een rekensom, maar, even tellen, daar ligt in lange rijen in totaal zo'n acht kilometer aan buizen in de Waddenzee.
En daaronder, het is moeilijk voor te stellen, lilt de aanzet van glibberig goud, onder het in het zonlicht glinsterende water.
Zie daar een van de eerste mosselzaadinvanginstallaties van Nederland, een woord dat bij Scrabble ongetwijfeld de hoofdprijs oplevert. "Het is een nieuwe manier waarop geprobeerd wordt mosselzaad te vangen, en tot groei te brengen," vertelt Bram Feij, namens het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) schipper op de Phoca, die over de Waddenzee vaart. "Onder de buizen hechten de mossellarven zich aan gaas, dat drie meter naar beneden in het water hangt. Alles bij elkaar is op deze plek zo'n vijftig hectare mosselbed."
Het ziet er uit als op het water dobberende oliebuizen, maar het is niet de enige manier. Een stukje verderop staan palen in de winderige Waddenzee, waartussen de onderwaternetten hangen. Op dit moment worden de installaties hier neergezet, omdat het voorjaar het mosselzaadseizoen is. Het decor is prettig: links is de dijk van het Amstelmeer, voorbij Hippolytyshoef, te zien; rechts vaart de veerboot naar het verderop in zee drijvende Texel.
"We zoeken al een tijdje naar alternatieven voor de traditionele manier van mosselzaad vangen," vertelt Saskia de Mol van Otterloo, beleidscoördinator Kustvisserij, Innovatie en Kennis op het ministerie van LNV. "Traditioneel wordt in de Waddenzee op de bodem gevist, en natuurbeschermingsorganisaties maken daar bezwaar tegen. Er ligt de afspraak dat de mosselvisserij in 2020 duurzaam moet zijn. Daar probeert de sector nu experimenteel verschillende methodes voor uit."
In de gangen van het ministerie wordt het scrabblewoord afgekort tot mzi. Vanaf 2005 wordt voorzichtig proefgedraaid met deze methode. Dit voorjaar is de noodzaak van alternatieven ineens extra urgent, nu de mosselvisserij nog sterker onder druk staat dan zij al stond. De Raad van State besliste eerder dit jaar dat de bodemvisserij aan banden moet, tot een onderzoek naar de gevolgen van de visserij voor het gebied klaar is. Dat is pas in 2010 het geval, zodat de mosselvisserij zacht gezegd zeer onzekere tijden doorstaat.
Naast proeven met de kweek van mosselen op land - volgens vissers een vrij kansloze methode - zijn rond de 25 vergunningen afgegeven voor vissers om zaad op deze manier te verzamelen. Het mosselzaad, dat normaal op de bodem valt, komt nu in het gaas terecht. "Daar hechten ze zich aan vast, en filteren op die manier voedsel en groeien," zegt Jan van Dijk, projectleider maritieme zaken op het ministerie. "Dat kan uiteindelijk een betere mossel opleveren dan de bodemmossel, omdat ze meer voedsel krijgen."
De resultaten zijn al deels geëvalueerd door onderzoeksbureau Imares: Bij gunstige omstandigheden kan volgens dit onderzoeksbureau een hectare aan netten tot 100.000 kilo opleveren. Toch is onlangs besloten de proef met een jaar te verlengen. Saskia de Mol van Otterloo: "Probleem met de Waddenzee is, dat we hier te maken hebben met een ontzettend complex ecosysteem. Alles beïnvloedt elkaar. Dat is het mooie, maar ook het lastige. Het ene jaar kun je, terwijl je het zelfde doet, volstrekt andere resultaten hebben dan in het andere jaar."
Van Dijk somt de reeks belangen op waar rekening mee moet worden gehouden: de garnalenvissers, de veiligheid voor de scheepvaart, voedsel voor vogels, het leefgebied van de zeehonden, en alle andere flora en fauna die hier, in het meest ongerepte grootste natuurgebied van Nederland, nog te vinden is. Dat betekent ook dat de omvang van de proef beperkt is. De hele Waddenzee is zo'n 750.000 hectare groot, het deel dat voor deze vorm van zaadinvang mogelijk bestemd gaat worden, komt neer op zo'n 500, wellicht in een latere jaren uit te breiden tot meer hectares. De mzi's zullen slechts voor een deel de behoefte aan mosselzaad kunnen opvangen. Wat dat betreft blijft het voor de sector afwachten wat er uit het nog lopende onderzoek naar de langdurige effecten komt.