'Groene leugens' zetten kwaad bloed

Rotterdam, 25 aug. Is de milieubeweging "crimineel"? Overdrijven activisten schandalen om zichzelf met geld van de belastingbetaler in stand te houden? "Enige nuancering is wel op zijn plaats", liet minister Cramer (Milieu, PvdA) afgelopen weekend weten.

De milieubeweging ligt onder vuur. Mosselvissers beschuldigen activisten van "groene leugens" bij hun strijd voor een "natuurlijke" Waddenzee. Greenpeace vertoont volgens vissers "crimineel gedrag" door in de Noordzee grote stenen te storten die een gevaar vormen voor de vissersboten. De Raad Nederlandse Detailhandel is boos over onderzoek naar 'fout hout' van Milieudefensie. "Met enige regelmaat wordt de detailhandel geconfronteerd met slecht uitgevoerd amateuristisch onderzoek, kennelijk bedoeld om de detailhandel in een kwaad daglicht te plaatsen."

Politici vragen zich af of het Rijk moet stoppen met het geven van subsidies. "Ik wens niet dat ons belastinggeld wordt besteed aan organisaties die democratisch genomen besluiten alsmaar blijven bestrijden", zegt Tweede Kamerlid Helma Neppérus (VVD). Zij gaat binnenkort een amendement indienen om de subsidie "aan clubs zoals Milieudefensie" te halveren of af te schaffen.

Neppérus: "We hebben in dit land een rechter waar je naartoe kunt als je het niet eens bent met besluiten. Als die rechter heeft gesproken, dan moet je niet doorgaan met buitenparlementaire acties. Langs de deuren gaan om alsnog de aanleg van de Tweede Maasvlakte te verhinderen terwijl alle procedures zijn doorlopen, daar krijg ik het rambam van."

Minister Cramer stelt dat het subsidiëren van milieuorganisaties nuttig is, omdat deze een "belangrijke intermediaire rol" spelen bij het bevorderen van het maatschappelijke debat over milieuvraagstukken. Maar, stelt Cramer, de rijksoverheid moet wel "zeer kritisch" zijn als dat debat "heel eenzijdig" is, gebaseerd "op onjuiste of onvolledige informatie" of "op ondemocratische wijze wordt gevoerd". In dat geval zal de minister de milieuorganisaties aanspreken en desnoods, "als deze eenzijdigheid of onvolledigheid in het debat voortduurt", een einde maken aan de subsidie. Cramer was zelf ooit voorzitter van Milieudefensie. VVD-Kamerlid Neppérus: "Ik ben blij dat de minister eindelijk ook begrip voor ons standpunt toont."

De milieubeweging poogt de kritiek te weerleggen. Directeur Frank Köhler van Milieudefensie: "Wij hebben met eigen geld een onderzoek uitgevoerd naar fout hout in winkels. Er wordt gezegd dat het onderzoek ondeugdelijk is. Waarom dat zo zou zijn, wordt er niet bij gezegd. Het is een goed onderzoek. En het is een succes. Want steeds meer winkels gaan nu duurzaam geproduceerd hout verkopen."

Greenpeace Nederland begrijpt niet dat vissers boos zijn. Campagnedirecteur Femke Bartels: "Wij hebben de vissers verteld waar de stenen liggen. Zulke stenen liggen sowieso vaak in zee. Wij zijn niet tegen vissers. Wij willen ze juist helpen om ervoor te zorgen dat ze ook in de toekomst nog een broodwinning hebben."

Het gaat héél slecht met de zeeën, zegt Bartels. "Wereldwijd wordt 75 procent van de vissoorten bedreigd. Alle commerciële vis die nu nog wordt gevangen, zullen we in 2050 niet meer op ons bord krijgen. Nederland is ontzettend langzaam met het aanwijzen van reservaten. En intussen gaat de overbevissing door."

Tweede Kamerlid Diederik Samsom (PvdA) kondigt aan dat zijn partij niet zal instemmen met het afschaffen van subsidies. "Als andere partijen de tegenkrachten om zeep willen helpen die een maatschappij juist tot een democratie maken, dan kunnen ze onze steun vergeten." Samsom bestrijdt dat milieuclubs structureel foutieve informatie leveren. "Dat zou de geloofwaardigheid schaden. Als dat gebeurt, is het feest snel over." Hij kan er als voormalige actievoerder van Greenpeace over meepraten: informatie over het afzinken van een olieplatform, de Brent Spar, bleek niet te kloppen.

Milieuwetenschapper Wouter van Dieren signaleert dat "een van de fouten van de milieubeweging" is dat die haar activiteiten vaak stoelt op morele in plaats van wetenschappelijke gronden. Maar dat is nog geen reden is om subsidies in te trekken of organisaties crimineel te noemen, vindt hij. "Het is hoogst merkwaardig dat vissers Greenpeace betichten van crimineel gedrag. Als er één sector is die duizenden regels aan z'n laars lapt, is het de visserij. De pot verwijt de ketel." Van Dieren heeft een beter idee. "Wat Cramer nu moet doen, is de Rekenkamer opdracht geven een onderzoek in te stellen naar wat er in al die jaren met subsidiegeld is gedaan."

Is het eigenlijk wel verstandig om als milieuvereniging subsidie te willen ontvangen? PvdA-Kamerlid Samsom: "Het financieren van tegenkracht is de kern van een democratie." Wouter van Dieren: "Het idee achter het geven van subsidie is dat je als overheid niet wordt bestookt door mensen die zomaar iets roepen, maar door deskundigen." Milieudefensie is voor een derde afhankelijk van subsidiegelden. De rest komt van donaties van leden, en van de Postcodeloterij - anderhalf miljoen euro per jaar. Directeur Köhler: "Wij gebruiken subsidiegeld niet om het kabinetsbeleid te verhinderen. Meestal gebruiken we subsidies voor publieksacties." Greenpeace krijgt geen subsidie, wel geld van de Postcodeloterij.

Er zijn ook milieuclubs die nooit subsidie krijgen. Zoals GroenFront, een losse verzameling actievoerders, vooral bekend van de bezetting van het bos in Schinveld. Actievoerder Peter Polder: "Wij vragen nooit subsidie aan omdat we volledig onafhankelijk willen zijn. Maar dat een samenleving geld geeft aan tegenstanders, bewijst dat het een democratie is. Je ziet wel dat fundamentele kritiek ontbreekt bij gesubsidieerde organisaties. De vraag of we economische groei wel nodig hebben, is eigenlijk taboe. Die durven gesubsidieerde milieuorganisaties niet te stellen."