Kleinschalig kokkelvissen
Nu de mechanische kokkelvisserij van de Waddenzee is verdreven, hebben de handkokkelaars het rijk alleen. Ze werken op kleine schaal en richten geen noemenswaardige schade aan in de natuur.
Ze worden door beleidsmakers, bestuurders en natuurbeschermers geaccepteerd. Toch maken ze zich zorgen. Er hebben zich meer gegadigden aangediend voor de handkokkelvisserij. En als de groep te groot wordt, kan het met de acceptatie wel eens gauw afgelopen zijn, vrezen de vissers Jaap en Rienk Nadema uit Witmarsum. ,,Wat is dit prachtich ambachtlik wurk.'' Lutz Jacobi uit Jirnsum, Tweede Kamerlid voor de PvdA, is danig onder de indruk van de werkwijze van de handkokkelaars. Samen met SP'er Hugo Polderman, net als zij lid van de vaste kamercommissie voor landbouw, natuur en visserij, is ze een ochtend met vader en zoon Jaap en Rienk Nadema aan het vissen op de Waddenzee.
Met een waadbroek aan staat ze nabij de oude mosselbank voor de kust van Schiermonnikoog te kijken hoe de Nadema's de kokkels uit de zeebodem harken, spoelen en in een rubberboot kieperen. Het is zo'n 30 kilo per greep. ,,It is swier wurk yn it slyk'', merkt Jacobi als ze zelf een poging waagt.
De vissers hebben deze ochtend zo'n 400 kilo kokkels nodig om een bestelling van 2500 kilo vol te krijgen. 's Nachts hebben ze het grootste deel al gevangen. De mannen moeten bij het opkomen en het zakken van het water de gelegenheid benutten. Vandaar dat ze, met tussenpozen, zowel overdag als 's nachts in touw zijn. Zo kunnen ze in een etmaal 2000 kilo kokkels vangen.
Het kleinschalige karakter van hun visserij maakt dat ze in de Waddenzee, midden in de kwetsbare natuur, hun werk mogen doen. ,,Wy witte dat wy te meitsjen ha mei it natoerbelang, en dêr hannelje wy nei'', zegt Jaap Nadema. Uitbreiding van het aantal vissers zou de verstandhouding met natuur- en milieuorganisaties wel eens flink kunnen verstoren.
Dat is aan de orde nu elf vissers een brief aan de Tweede Kamer hebben gestuurd omdat ze in aanmerking willen komen voor een vergunning. Naar aanleiding van deze brief hebben de Nadema's de volksvertegenwoordigers uitgenodigd om te laten zien wat er speelt.
Van oudsher zijn er 21 handkokkelaars actief op de Waddenzee, onder wie de Nadema's Toen de mechanische kokkelvisserij een paar jaar geleden werd uitgekocht, meldden zich nog eens 21 oud-bemanningsleden van de grote schepen die ook met de hand wilden vissen. Het visserijministerie stemde daar gedeeltelijk mee in, door tien extra vergunningen uit te geven. De 21 gegadigden moesten daar voor loten. De elf vissers die nul op het rekest kregen, willen nu alsnog aan bod komen. De selectie is in hun ogen niet eerlijk verlopen.
De bestaande vissers waren al niet blij met de aanwas van tien. Met nog eens elf erbij wordt de situatie echt penibel, meent Jaap Nadema. Niet alleen omdat de spoeling dunner wordt. Nadema: ,,De miljeubeweging sil sa'n grut tal fiskers net akseptearje''.
De tien nieuwe vissers hebben zich inmiddels aangesloten bij de beroepsorganisatie Op Handkracht Verder (OHV), die is opgericht na het opdoeken van de mechanische kokkelvisserij. Samen kunnen ze afspraken maken over vangstbeperkingen en andere gedragsregels. ,,Het is beter dat we dat in een club doen dan dat twee verschillende partijen er over redetwisten'', vindt OHV-medewerker Bert Keus. ,,Maar dat maken van afspraken wordt lastiger als er nog eens elf vissers bij komen.''
Die angst heeft vooral te maken met de afkomst van de vissers die nu aanspraak maken op een nieuwe vergunning. Het zijn voornamelijk mensen die in de tijd van de mechanische visserij bij de grote bedrijven werkten. Keus: ,,Die binding blijft, zodat de grote bedrijven toch weer een vinger in de pap krijgen.'' De vrees van de OHV is dat de nieuwe vissers, op aandringen van de visverwerkende industrie, dan steeds meer willen.
Dat zal op weerstand in de samenleving stuiten, met pressie van de milieuorganisaties als gevolg. Wat er dan gebeurt, is dat er aan de hand van voedselreservering voor vogels vangstbeperkingen gaan gelden. Visser Jaap Nadema: ,,En dan bliuwt der yn jierren mei mar in bytsje kokkels neat mear foar ús oer.''
De Kamerleden doen na de vaar- en vistocht geen concrete toezeggingen, maar Jacobi is wel duidelijk in haar waardering voor deze vorm van kleinschalige visserij. ,,Dit moat hoe dan ek bliuwe. Yn in see moatte jo fiskje kinne en al hielendal op sa'n ambachtlike wize.''
De PvdA'ster vormt zich een ideaalbeeld. Met natuur en visserij die dicht bij elkaar staan. ,,Lykas mei agrarysk natoerbehear yn 'e lânbou. Dy kant moat it op it Waad mei de fiskerij ek op.''