NAM meet met GPS-systeem bodemdaling Waddenzee

Interview: nieuwe directeur Venhuizen hoopvol over gaswinning

De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) in Assen gaat de eventuele bodemdaling in de Waddenzee als gevolg van gaswinning meten met behulp van GPS, Global Positioning System. Daardoor is het mogelijk tot op de millimeter nauwkeurig bewegingen in de waddenbodem vast te stellen. De gegevens vormen voor de NAM, zoals directeur Roelf Venhuizen het zegt, "een belangrijke input of we de hand aan de kraan moeten slaan". Hij doelt daarmee op de afspraak dat de gaswinning wordt verminderd, of zonodig zelfs gestaakt wanneer de bodemdaling bepaalde waarden overschrijdt. "Het is de essentiële schakel om het meetprotocol goed te krijgen."

Voor de GPS-metingen zijn in het gaswinningsgebied tussen de Fries/Groninger kust en Ameland en Schiermonnikoog een veertigtal meetpunten ingericht. Op diverse locaties, zoals Moddergat en Ameland-Oost, wordt continu gemeten, op andere plekken een aantal dagen per jaar. Naast de bodemdaling zal de NAM ook biologische waarnemingen doen, de aanslibbing of het zandverlies op de wadplaten meten en via luchtfoto's de omvang van de platen in de gaten houden. Via GPS worden niet alleen sneller en nauwkeuriger meetgegevens verkregen, het zorgt ook voor minder verstoring in het kwetsbare landschap. Anders moeten landmeters de wadplaten op om metingen te verrichten.

Inmiddels zijn met succes de nul-metingen met het GPS-systeem gedaan. Of de NAM op 1 januari ook zoals de bedoeling was gas gaat winnen onder de Waddenzee is nog niet zeker. De Raad van State moet nog uitspraak doen in de laatste bezwarenprocedures van ondermeer de Vogelbescherming. Komt die uitspraak er niet in oktober dan haalt de NAM 1 januari niet meer en moet het werk dus worden uitgesteld. "We zitten na zeven jaar nu in de kritieke fase en het is nu aan de rechter. Ik denk dat we er alles aan gedaan hebben. We hebben de steun van een heleboel organisaties, er is een breed maatschappelijk draagvlak. En wij zijn er van overtuigd dat we op verantwoorde wijze ons activiteiten er kunnen uitvoeren."

De NAM moet steeds grotere inspanningen verrichten om aardgasvelden te vinden, te ontwikkelen en gas te produceren. Dit betekent dat ook steeds grotere investeringen nodig zijn om het gas naar boven te halen. Zo wordt 2 miljard euro besteed - het Groningen Long Term-project (GLT) - aan het up-to-date maken van de winningslocaties op het grote Groningenveld. Van de ooit 2700 miljard kubieke meter gas is inmiddels 1700 miljard kuub gewonnen. De NAM is bezig met de voorbereidingen voor de achtste en laatste stap van GLT, waarbij de laatste locaties in Uiterburen, Noordbroek, Nieuw Scheemda en Midwolda worden aangepakt.

Wanneer dit werk is afgerond, moet het mogelijk zijn tot grofweg 2020 gemiddeld ruim 40 miljard kuub per jaar aan gas te winnen. Daarmee is het niet gedaan. "Na GLT komt er ongetwijfeld een nieuwe ronde", zegt Venhuizen. We gaan er van uit dat we ook in 2040 of misschien zelfs 2080 nog gas in Groningen produceren." De verwachting is dat tot 95 procent van de totaal aanwezige hoeveelheid gas naar boven kan worden gehaald. Zo heeft NAM meer wat Venhuizen noemt 'rijpe' velden, gasvoorkomens die over hun piek heen zijn. Daarnaast zijn er nog vele kleine veldjes waar door nieuwe slimme technieken gaswinning financieel toch weer aantrekkelijk is. Alleen al dit jaar zijn op die manier tien kleine veldjes, met totaal 10 miljard kuub gas, winbaar gemaakt. "Het gaat, aldus Venhuizen, om de subtiele balans wat economisch haalbaar is en voor de bevolking van de locatie ook acceptabel is. "We zijn altijd zichtbaar en worden niet steeds met open armen ontvangen. Doorgaans komen we er samen wel uit. Maar vertragingen maken het voor ons qua planning een stuk lastiger."

Belangrijk de komende jaren wordt de ondergrondse opslag van aardgas: gas dat bijvoorbeeld uit Rusland wordt geïmporteerd en is doorverkocht aan Engeland zou in lege gasvelden in Groningen en Drenthe in de zomermaanden kunnen worden opgeslagen. NAM onderzoekt al de mogelijkheden om de bergingen in Grijpskerk en Langelo uit te breiden. Maar dat zal niet genoeg zijn. Ook andere gasvelden moeten op lange termijn als zodanig gebruikt worden, zegt Venhuizen. "We kijken in overleg met GasTerra en Gasunie naar alle oplossingen."

24 uur per dag
Het Global Positioning System (GPS) is de commerciële naam voor een wereldwijd satellietplaatsbepalingssysteem dat is ontwikkeld voor gebruik door de Amerikaanse strijdkrachten. Het systeem bestaat uit minimaal 24 satellieten (nu 29) die in zes vaste banen rond de aarde draaien en elk een eigen signaal uitzenden. Met de ontvangst van minimaal vier van deze satellieten kan een GPS-ontvanger zijn positie op aarde bepalen. Het GPS-systeem is 24 uur per dag in bedrijf, is nagenoeg overal ter wereld bruikbaar en werkt onder alle weersomstandigheden. Het GPS-systeem is gemaakt voor zowel navigatiedoeleinden, landmeetkunde, geografische informatiesystemen en nauwkeurige tijdsbepaling.

Vijf jaar
Roelf Venhuizen (58 jaar) is sinds 1 maart als NAM- directeur werkzaam als opvolger van Roelof Platenkamp. Hij is afkomstig uit de chemiehoek van NAM-aandeelhouder Shell. Venhuizen was general manager Shell Nederland Chemie locatie Moerdijk. Hij is al sinds 1973 in diverse functies bij Shell werkzaam geweest. Venhuizen valt, zoals hij het zelf zegt, onder de nieuwe pensioenregeling van Shell wat betekent dat hij tot zijn 65ste door kan werken. Of hij dat bij de NAM volmaakt is (uiteraard) niet zeker. "Maar vijf jaar - zo lang heb ik ook in mijn vorige baan gewerkt - is toch wel een mooie periode."