Kuuroord bij Lauwersmeer met zoet en zout water

Het is vreemd te kijken naar een maquette en driedimensionale tekeningen van een enorm gebouw met een ingenieus watersysteem van zout, zoet en brak water, met allerlei verdiepingen waarin baden, motelkamers, een restaurant en een gemaal staan gepland. Alsof volgend jaar al de spa de grond in gaat. Maar deze thermen zijn slechts ontsproten aan de fantasie van Jan Hendrik Bos.

De oud-Ternaarder heeft jarenlang in steden gewoond. In Groningen deed hij de hts en in Rotterdam rondde hij de Academie voor Bouwkunst af. In zijn project heeft hij het platteland en verstedelijking zo met elkaar willen combineren dat ze met elkaar samenhangen. ,,En niet alsof er een slechte acteur in een prachtig decor is beland.'' Esonstad vindt hij bijvoorbeeld een gruwel. ,,Stadse, recreatieve projecten helpen landschappelijke kwaliteiten vaak om zeep.''

Nederland is inmiddels een dunbevolkte stad en niet meer een dichtbevolkt platteland, stelt Bos. ,,We lijken steeds meer op elkaar. We zitten allemaal op internet, rijden allemaal auto.'' De thermen moeten zich in Bos' optiek nestelen in de lokale cultuur en economie, om zo een bijdrage te leveren aan ,,de levende regionale identiteit''.

Hij heeft het plan Zennez genoemd. Zen voor ontspanning en recreatie, nesz voor landtong of specifieke plek in het landschap. De waterproblematiek was aanleiding voor zijn ontwerp, evenals de discussie rond overgangen van zoet naar zout water. ,,We sluiten die steeds meer af, terwijl ze voor de natuur en onze voedselketen belangrijke gebieden zijn.''

Ter hoogte van de Hoek van Bant verbindt een reeks caissons twee landpunten met elkaar. Bos' plan behelst een gemaalsluis dicht bij de westelijke punt. ,,Hier zou ik twee caissons van elk 33 meter vervangen.'' Onderin het gebouw stroomt het water tussen Lauwersmeer en Waddenzee. In het erboven gelegen kuuroord wordt gebruik gemaakt van deze stroming.

Zo tekende Bos een bad met zoet water, dat door de vloed wordt vermengd met zout water, om vervolgens volledig door de zee te worden overspoeld. Lauwersland zou kunnen putten uit de bron Brussels Zand, waaruit ook kuuroord Nieuweschans zijn water haalt. ,,In deze grotachtige ruimte is het dan vrij warm, want het water is 43 graden. Het water stroomt langs wanden van rijshout naar beneden. Een oud principe om het water te zuiveren, waarbij mineralen vrij komen die een heilzame werking hebben.''

Het kuuroord kent motelkamers, die bovenop de overige caissons liggen. Het geheel gaat op in de dijk. Het dak van het gebouw is groen, begroeid met gras, zodat de schapen eroverheen kunnen lopen. Ze kunnen zelfs door een tunnel dwars door het hele gebouw, want de vertrekken verspringen zodanig dat hier ruimte is uitgespaard.

Het gemaal heeft ,,een civieltechnische uitstraling''. Per slot van rekening gaat het hier om waterbeheer. Bos liet echter een lange peiler in zee lopen, een verlengstuk van zijn vissluis. Dit betekent dat langs deze wand slib zal worden afgezet en nieuwe natuur ontstaat die weer recreatieve mogelijkheden biedt.

Onder meer in het restaurant wil Bos de keten tussen boeren en stadsbewoners weer sluiten. ,,Vroeger leverden de boeren het voedsel aan de stad. Nu onderhoudt de boer een aantrekkelijk landschap en hij produceert gezond voedsel. De recreant ontspant in die omgeving en kan genieten van de specifieke smaak ervan'', schrijft de architect in zijn toelichting. ,,Dan moet de boer wel mee met zijn tijd en wat initiatief tonen. Verzilting is volgens mij onvermijdelijk, dus je kan proberen bloemkool te blijven leveren, maar je kan ook overstappen op zeekraal.''

Deze afstudeeropdracht is politiek gevaarlijk, beseft Bos. ,,Je speelt met zout- en zoetwatercondities en het is midden in een natuurgebied.'' Toch wil hij dit soort politieke zaken wel wat overhoop gooien. ,,Ik wil meer vermengen en verbinden dan iets los in de omgeving plaatsen.''

Voorlopig zal zijn plan wel dat blijven. Bos besteedt de komende maanden vooral tijd aan een volgend project: het opknappen van het voormalige gemeentehuis in Ternaard, dat hij samen met een aannemer heeft gekocht. Ze willen het verbouwen tot drie appartementen, twee voor de verkoop. ,,En ik kom bovenin'', zegt de architect.