De echte Wadmossel komt er aan

Dat zijn de belangrijkste redenen voor de mosselbranche om volop onderzoek te doen naar de alternatieve winning van mosselzaad. Door de zachte winters van de afgelopen jaren en het afsluiten van delen van de Waddenzee is de winning flink teruggelopen. Daardoor halveerde de aanvoer van consumptiemosselen in de afgelopen jaren naar zo'n 50 miljoen kilo. Het stelt de mosselbranche voor grote capaciteitsproblemen.

Het merendeel van de onderzoeken concentreert zich op nettenkweek. Zo gebruikt onder meer mosselbedrijf Prins en Dingemanse in Yerseke honderd meter lange netten die aan drijfbuizen zijn bevestigd. Die zijn uitgezet in het westelijk deel van de Waddenzee nabij Texel, een gebied met veel broedval. De mossellarfjes hechten zich aan de netten en groeien uit tot mosselzaad. Het oogsten vindt plaats op pontons met borstels. Die schrapen het mosselzaad van de netten, waarna het beschikbaar komt voor de mosselkweker die het uitzet op zijn mosselbanken.

Aan de methode kleven grote nadelen, vindt directeur Simon Lenger van schelpdierverwerkend bedrijf Heiploeg Shellfish in Yerseke en Harlingen. Netconstructies zijn stormgevoelig en ook door de eb- en vloedstromingen ontstaat regelmatig schade. Bovendien is het ruimtebeslag groot en is sprake van visuele vervuiling "met al die tonnen en buizen op het Wad." Deze problemen hoopt Lenger te ondervangen met aan palen bevestigde metalen korven. De korven zijn 4,5 meter hoog en hebben een diameter van 2,60 meter. De korf wordt omwikkeld met 320 meter lang dik kunststoftouw, waaraan de mossellarfjes zich kunnen hechten. Het hechtingsoppervlak is vele malen groter dan bij netten. Bovendien zijn de korven niet stormgevoelig, zo heeft een proef op het Wad tijdens zware storm uitgewezen.

Voor het oogsten van het mosselzaad gebruikt Heiploeg Shellfish een omgebouwd kokkelschip ("die komen straks toch allemaal vrij") dat de korven van de negen meter lange palen, waarvan vier meter in de waddenbodem zit, haalt. Het touw wordt van de korf afgewikkeld en in één handeling weer aan een andere korf bevestigd. Die wordt daarna op de paal gezet. Tijdens het afwikkelen voert het touw langs een rubberen borstel die het mosselzaad eraf schraapt. Heiploeg Shellfish heeft bij het ministerie van landbouw vergunning aangevraagd om in een 4,5 hectare groot gebied nabij Texel 640 paalkorven te plaatsen. Over een paar weken hoopt het bedrijf uitsluitsel te krijgen, zodat het bedrijf tijdens de eerste broedval in het voorjaar los kan. Het project vergt een investering van circa 3,5 miljoen euro. Per korf hoopt Lenger zo'n drieduizend kilo mosselzaad te kunnen oogsten. Bij 640 korven gaat het dan om 1,8 miljoen kilo, circa 2,5 procent van het totaal.

Het allergrootste voordeel van de paalkorven is dat het mosselzaad er kan uitgroeien tot een volwassen mossel. Het verwateren in de Zeeuwse wateren is overbodig omdat de korfmossel niet op grond ligt en dus geen slib bevat. "Dat opent de weg om als eerste bedrijf een Wadmossel op de markt te brengen", zegt Lenger. De Wadmossel moet een nieuwe pijler worden onder Heiploeg Shellfish, dat voorheen vooral kokkels verwerkte. Nu deze visserijtak niet meer is toegestaan, zoekt Lenger naarstig naar nieuwe activiteiten. Hij wil de Wadmossel verwerken in de kokkelfabriek in Harlingen (Lenger Seafoods). Dat levert circa vijftien banen op. Nu werken er veertig mensen. Hij heeft een rotsvast vertrouwen in de haalbaarheid van de paalkorven, ondanks dat het Innovatieplatform Aquacultuur het project als te innovatief omschreef. Het platform plaatste vraagtekens bij technische en economische haalbaarheid en verleende daarom geen subsidie. Lenger: "Subsidie of niet, we gaan gewoon door." De mosselkorven van Heiploeg Shellfish zijn stormbestendig en ongevoelig voor eb- en vloedstromingen. Ze zijn 4,5 meter hoog en hebben een diameter van 2,6 meter.