De Anjumer waddenstroomcentrale

Een bijna leeg gasveld blijkt alsnog bruikbaar. En bovendien houdt teruggevoerde kooldioxide de bodemdaling tegen. Het kan, in de visie van het bedrijf SEQ. Die wil een energiecentrale in Drachten neerzetten die aardgas verbrandt uit een verlaten gasbel bij Akkrum. De kooldioxide die vrijkomt gaat niet de lucht in maar terug naar het veld, waardoor de uitstoot van het schadelijke gas wordt voorkomen. Nadeel: de eerst vijf jaar is rijksgeld nodig.

De toepassing moet geweldig nieuws zijn voor oliemaatschappijen. De komende vijftien jaar naderen veel gasbellen het einde van hun levensduur. Wat is er mooier dan die op een schone manier langer te benutten, erkent woordvoerder Reinier Treur van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM).

Maar het bedrijf kan niet echt verrast zijn. Want de studie waarop SEQ uit Bunnik voortborduurt, is in 2001 mede door de NAM opgesteld. De gasbaronnen willen op dat moment weten of aardgaswinning met kooldioxideopslag te combineren is. Het is in de tijd dat extra winning van waddengas taboe is vanwege veronderstelde bodemdaling. Dan is het aardig als er een methode is om het ene gas naar boven te halen en met het andere gas de daling te stuiten. Al spreekt Treur vandaag de dag tegen dat dit de reden voor de studie was.

De conclusie van het onderzoek luidt dat technisch alles mogelijk is, maar dat het te duur is. Elke ton kooldioxide die niet de lucht maar de grond in gaat, kost de NAM 35 tot 85 dollar (nu €26 tot €63). Daar zal geen vraag naar zijn. Wie van een ton CO af wil, kan beter op een speciale beurs voor €10 uitstootrechten kopen.

De NAM sluit eind 2001 het onderzoek af. Medio 2002 daalt de animo verder. Het kabinet-Bal- kenende zet de deur open voor gaswinning onder het wad. Waarom dan naar creatieve oplossingen zoeken? Ook al zegt Treur nu opnieuw dat dit bij de afweging van de NAM geen rol heeft gespeeld en dat andere CO-studies nog lopen. Maatregelen tegen bodemdaling zijn in het gebied niet nodig, want de natuur vangt die zelf op, stelt hij.

Een van de initiators van het onderzoek, Wouter van de Waal, ziet in 2002 nog wel brood in de methode. De variant die hij wil uitwerken - het schone energie systeem - vergt slechts 15 dollar (nu €11) per ton kooldioxide. Optimistisch ingeschat, maar een stuk lucratiever. Van de Waal gaat op eigen houtje onder de naam SEQ verder. Drie jaar later verschijnt het plan voor de Zero Emission Power Plant (ZEPP), met Drachten als eerste vestiging.

Van de Waal wil meer fabrieken. Er zijn tientallen gasvelden niet meer in gebruik of waarvan de winning tot nu toe onrendabel was. Sluit ze op een ZEPP aan en er valt stroom op te wekken en kooldioxide weg te werken.

Dat laatste is ook van belang voor het internationale klimaatverdrag van Kyoto. Nederland dient de CO-uitstoot tot 2012 vijf jaar lang met 40 miljoen ton per jaar te verminderen. De helft daarvan gebeurt via contracten met Afrika en Oost-Europa. De andere helft moet binnenlands. De NAM-studie leert dat een beetje gasveld in vijftien jaar via een stroomcentrale 11 tot 15 miljoen ton CO opneemt. Als Nederland de gehele aardgasproductie omvormt, valt er jaarlijks 120 tot 160 miljoen ton kooldioxide uit de lucht te halen. Dat is zes tot acht keer de binnenlandse Kyoto-eis.

Dan is er het waddengas. Een groot deel zal via het behandelingsstation in Anjum naar de Gasunie gaan. Wat als in Anjum een super-ZEPP komt? Zodat het aardgas niet in de kachel verdwijnt maar naar het stroomnet gaat. En de kooldioxide vervolgens weer onder zee in de leegkomende gasbel. Enig nattevingerwerk toont de potentie. De Drachtster fabriek zal per jaar 100 miljoen kubieke meter gas omzetten in 50 megawatt stroom voor 100.000 huishoudens. Onder de Waddenzee zit in de velden die de NAM in vijftien tot twintig jaar wil aanboren 25 tot 40 miljard kubieke meter gas. Met 2 miljard kuub per jaar kan een Anjumer waddenstroomfabriek twintig keer zo productief zijn als die in Drachten.

Dit betekent 1000 megawatt stroom voor twee miljoen huishoudens, twee keer zo veel als de kerncentrale van Borssele. Bovendien ontstaat een enorme kooldioxidekelder waar jaarlijks ruwweg 3 miljoen ton schadelijk gas naartoe kan. De NAM zoekt meer gas onder de zee, zodat de Anjumer centrale nog even vooruit kan.

Het oliebedrijf ziet zo'n mega- centrale niet direct als een haalbare optie, zegt Treur. Maar in de Tweede Kamer glundert PvdA'er Diederik Samsom van oor tot oor. Schone energie, de gevreesde bodemdaling tegengaan en fluitend aan Kyoto voldoen. Wat wil je nog meer? Ook de CDA'ers Joop Atsma en Liesbeth Spies zien voordelen.

Directeur Hans Revier van de Waddenvereniging is eveneens positief. Kooldioxide op een paar kilometer onder zee kan geen kwaad. De toepassing van de techniek is vanwege het tegengaan van bodemdaling mogelijk de milieuvriendelijkste manier van gaswinning. Reden genoeg om dit bij de op handen zijnde milieueffectrapportage voor de gaswinning af te wegen tegen wat de NAM voorstaat, meent Revier.

De rijksoverheid kan echter spelbreker zijn. Waar minister Laurens Jan Brinkhorst van economische zaken vorige week enthousiast wilde zoeken naar subsidiemogelijkheden voor Drachten, is hij deze week voorzichtiger. Samsom heeft gehoord waarom: de fabriek kan zo succesvol zijn dat er veel meer milieusubsidie nodig is dan in de pot zit. Als het plan daar op struikelt, blijft Anjum eveneens fantasie.

Er zijn tientallen gasvelden niet meer in gebruik. De winning van het gas is er niet meer rendabel. Maar het resterende gas is goed te benutten voor het opwekken van stroom. En dat heeft als bijkomend voordeel dat de vrijkomende kooldioxide terug in de bodem kan, waardoor de uitstoot van deze schadelijke stof is terug te dringen.